به گزارش خبرنگار فرهنگی حیات؛ موسیقی سنتی ایرانی با نام موسیقی اصیل ایرانی، موسیقی کلاسیک ایرانی و موسیقی دستگاهی نیز شناخته می‌شود. «هوشنگ جاوید»، پژوهشگر موسیقی نواحی و آئینی ایران است. او در تهران و مشهد دوران نوجوانی و جوانی خود را سپری کرد و در رشته فیلم‌برداری و نورپردازی از دانشکده صداوسیما فارغ‌التحصیل شد.
جاوید از شاگردان سیدابوالقاسم انجوی شیرازی بنیان‌گذار مکتب مرکز فرهنگ مردم ایران در صداوسیما بود و در این سال‌ها مسئولیت‌های فراوانی را نیز بر عهده داشت. او یکی از برجسته‌ترین پژوهشگران موسیقی نواحی و بنیان‌گذار جشنواره‌های مختلف موسیقی نواحی و آئینی در ایران است.
هوشنگ جاوید، این پژوهشگر موسیقی اقوام ایرانی، در گفتگو با خبرنگار فرهنگی حیات؛ درخصوص ویژگی‌های موسیقی ردیف و دستگاه گفت: وقتی بحث سنت در موسیقی به میان می‌آید، درست است که موسیقی با آئین‌های ما پیوندی ناگسستنی دارد اما چون سنت برای خود تعریفی جداگانه دارد بهتر است موسیقی سنتی را با واژه‌ی «موسیقی ردیف و دستگاه» نام ببریم.
وی ادامه داد: به صورت کلی به علت اینکه موسیقی کلاسیک ایران شامل مناطق نواحی و موسیقی ردیف و دستگاه است حجم عظیمی از نغمه‌ها با زندگی مردم درآمیخته است؛ موسیقی ردیف و دستگاه بازمانده از حیات مجالس درباری گذشته است. این موسیقی از سالیان دراز از سمت دولت‌های مختلف حمایت و دست‌خوش تغییراتی شده است و امروزه به عنوان یک موسیقی رسمی و فاخر شناخته می‌شود.
این پژوهشگر موسیقی اقوام ایرانی، با بیان اینکه موسیقی نواحی موسیقی زندگی خود مردم است که در شادی، غم، جنگ، ورزش و ... انواع مختلفی از این موسیقی در زندگی مردم حضور دارد؛ مطرح کرد: همه‌ی اقوام ایرانی در نواحی‌های مختلف موسیقی خاص خود را دارند که ما اگر بخواهیم نسبت این موسیقی را با موسیقی ردیف و دستگاه در نظر بگیریم موسیقی نواحی ۷۰ درصد از زندگی مردم و موسیقی ردیف و دستگاه ۳۰ درصد از زندگی مردم را شامل می‌شود.
کاربرد ضعیف موسیقی ایرانی در رسانه‌ی ملی
وی صحبت‌هایش را اینگونه ادامه داد: با توجه به ساختار کنونی جامعه و حکمرانی رسانه‌ها گرچه شکل استفاده از موسیقی ردیف و دستگاه بیش‌تر به نظر می‌آید اما در عمل به این شکل نیست زیرا در اقوام بیش‌تر به موسیقی خودشان علاقه دارند و هنوز رسانه‌ی ما نتوانسته پاسخگوی تقاضای مردم باشد. مسئله‌ی بعدی این است که موسیقی‌های مناسبتی به عنوان «موسیقی‌های سفارشی» از بعد انقلاب مرسوم شده است. به دلیل پراکندگی و بی‌برنامگی در پخش موسیقی از رسانه‌ی ملی و آگاهی کم تهیه‌کنندگان نسبت به ظرفیت‌های موسیقی ایرانی کاربرد موسیقی در رسانه‌ی ملی بسیار ضعیف شده است.
جاوید با بیان اینکه مسابقات مختلفی ازجمله اجتماعی، ورزشی و ... از تلویزیون پخش می‌شود و تلویزیون مهم‌ترین رسانه‌ی فراگیر ملی است اما چقدر در این رسانه موسیقی بی‌کلام ایرانی پخش می‌شود؟ موسیقی‌ای که ویژه یک برنامه باشد، اغلب از موسیقی‌های خارجی استفاده می‌کنند که شاید با موضوع برنامه هم متفاوت باشد؛ تشریح کرد: پخش موسیقی‌های خارجی در پس زمینه‌ی تصاویر نوعی تبلیغ برای این آهنگ‌ها در ذهن جوانان به شمار می‌رود و کسی به آن فکر نمی‌کند.
کمبود شناخت از موسیقی موجب بی‌توجهی به موسیقی است
وی درخصوص این انحراف در ذهن جوانان که کسی پاسخگوی آن نیست تصریع کرد: میزان پخش موسیقی‌های خارجی در همه‌ی شبکه‌های مهم جهان درصدی خاص در نظر گرفته شده است؛ این موسیقی‌ها در جهان حدود ۳۰ درصد شبکه ملی را تشکیل می‌دهد اما در ایران متفاوت است. پخش موسیقی‌های غربی در ایران حدود ۷۰ درصد و موسیقی داخلی ۳۰ درصد را شامل می‌شود. بخش اعظمی از این ۳۰ درصد را موسیقی‌های دارای ترانه شکل می‌دهد و اهمیتی برای موسیقی بی‌کلام قائل نیستند.
این پژوهشگر موسیقی اقوام ایرانی، با اشاره به اینکه در حال حاضر ملاک خوب بودن یک موسیقی را ترانه‌ی آن تعیین می‌کند؛ تاکید کرد: مخاطبین به علت کمبود شناخت از موسیقی فقط به کلمات اثر نگاه می‌کند نه موسیقی آن؛ این آشفتگی عجیب به تولید، پخش و سرانجام به شنوایی موسیقی منجر خواهد شد و جوان به سمت موسیقی‌ای خواهد رفت که برای او هیجان بیش‌تری داشته باشد. در ایران موسیقی جنوبی و حتی جوانی مثل شریفیان را مورد شماتت قرار می‌دهیم و به موسیقی غربی بها می‌دهیم.
آشفتگی جامعه‌ی موسیقی به علت بی‌برنامگی و نبود تبلیغ درست است
این پژوهشگر موسیقی با بیان اینکه تضادهای برخوردی نشان از آشفتگی دارد؛ تصریح کرد: هرگز کسی پاسخگوی این نیست که چرا جوانان به موسیقی ایرانی بی اهمیت شدند زیرا دلیلی جز کم کاری مسئولین در موسیقی و نبود تبلیغ درست ندارد. ما تا به الآن شاهد یک اثر خوب، ایرانی و تازه تولید شده در رسانه‌ی ملی نبودیم. تئاتر ما نیز به همین مشکل دچار است و هیچ تبلیغی در رسانه‌ی ملی ندارد و تمام تبلیغات را سینما دربرگرفته است. سلیقه‌های تهیه کنندگان رسانه‌ای نیز با مد روز تعیین می‌شود.
وی با اشاره به اینکه شبکه‌های استانی در پخش موسیقی با هم اختلاف نظر دارند بر ناهماهنگی بین شبکه‌ها تاکید کرد و افزود: این ناهماهنگی‌ها شنیدار جامعه را مشوش خواهد کرد به همین دلیل آثاری را از تلویزیون شاهد هستید نزول پیدا کرده است. برای مثال توجه به سرود افزایش پیدا کرده که پاسخگوی نیازهای متفاوت مردم نخواهد بود. یکی از موسیقی‌هایی که به مرور زمان به دست فراموشی سپرده شد «موسیقی کار است» در بیست سال اخیر هیچ موسیقیی همچون اثر «خلبان ملوانان» ساخته‌ی آقای برنجیان و اجرای جمشید نجفی مشاهده نشده است تا مشاغل مختلف را به کارشان تشویق کند.
نیازمند ایجاد یک پژوهشگاه و ارتقاء تولیدات موسیقی در کشورمان هستیم
جاوید با اشاره به اینکه در دوره‌ی اول انقلاب یک نوع موسیقی برای مشاغلان مختلف در نظر گرفته می‌شد اما در زمان حال از بین رفته است؛ خاطرنشان کرد: موسیقی ما در حال حاضر در حال رقابت با ترانه‌های لس آنجلسی است. اثرهای خوب به ندرت منتشر می‌شود که به علت بی‌برنامگی و نداشتن یک مرکز مطالعاتی برای موسیقی کشور است. کشور ایران نیازمند یک پژوهشگاه موسیقی و ارتقاء تولیدات موسیقی است. آنچه از رپ می‌شنوید با فرهنگ اصیل ایرانی در تضاد است و درشت استخوانان قلندر این عرصه خانه نشینند.
نبود ضمانت اجرایی در صنعت موسیقی
وی با بیان اینکه در دولت قبل سند موسیقی ابلاغ شد اما ضمانت اجرایی ندارد زیرا قرار بود موسیقی ایرانی مورد توجه قرار بگیرد اما استان‌های مختلف با این سند برخوردهای مختلفی دارند؛ ادامه داد: تمامی کشور باید تابع یک سند و ضابطه‌ی موسیقی باشند اما سلایق تهیه کنندگان در انتخاب تولیدات در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سهیم نیست. یکی از مسائل مهم نمایشی کردن صنعت موسیقی است که باید موسیقی را شنید و بعد تصویر را ساخت اما در حال حاضر موسیقی نمایشی به میان آمده است.
این پژوهشگر موسیقی با اشاره به این موضوع که سمفونی‌های مختلفی در کشورمان ساخته شد اما در اروپا اجرا نشد اما سمفونی‌های خارجی در ایران نواخته می‌شود؛ افزود: باید از طریق سازمان ارتباط فرهنگی و موسسه‌های مختلف موسیقی ایرانی را به جهانیان نشان دهیم. ارکستر ملی ما باید از ساز، حقوق و رهبر مشخص برخوردار باشد. وزارت فرهنگ و ارشاد چندی است که گروهی تحت عنوان ارزشیابی و نظارت را برای هنرمندان موسیقی و طبقه بندی مهارتی آنان وضع کرده است اما گروه‌های درجه‌ی سه و پنج به کشورهای خارجی می‌روند در حالی که باید این هنرمندان درجه یک را در شبکه‌ی ملی ببینیم.
حمایت‌ها از عرصه‌ی موسیقی جدی نیست
وی بر جدی نبودن حمایت‌های موسیقی تاکید کرد و ادامه داد: اسپانسرها و تهیه‌کنندگان موسیقی به شکلی اثر را معروف می‌کنند که مشکلات اثر در این بین در نظر گرفته نشود. در حال حاضر دیر نیست و می‌توان با استفاده از خانه‌ی موسیقی، پژوهشگران موسیقی مشکلات را بر طرف کرد. تا اواسط دهه‌ی ۸۰ موسیقی ما در مناسبت‌های مختلف پاسخگو بود اما در حال حاضر نیست. اگر بنیادین به این مسائل رجوع کنیم به مسئولینی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت میراث فرهنگی، کمیسیون فرهنگی و شورای انقلاب فرهنگی برمی‌گردند که اجرای برنامه‌ها و مطالبات را به صورت جدی پیگیری نکردند.
جاوید در پایان گفت: آخرین کتابی که نوشتم «مردم شناسی مضامین نوگرایی در دو بیتی‌های ایران» بود؛ مسئول نشر خاموش آقای شمس‌الدین در سال ۱۴۰۰ و اوج کرونا قول انتشار کتاب را تا آخر سال داد و مجوز کتاب گرفته شد اما تا به امسال که ۱۴۰۳ است، این کتاب منتشر نشده است و چندی پیش با آقای شمس‌الدین صحبت کردم و گفتند انتشارات به آقای احمدزاده واگذار شده و هنوز شماره‌ای از ایشان به دست بنده نرسیده است.
خبرنگار: سما پالوده
انتهای پیام/
نظر شما