به گزارش خبرنگار فرهنگی حیات، در واپسین ساعات روز ۲۲ تیرماه و نخستین دقایق روز ۲۳ تیرماه سال ۱۳۶۱، شروع عملیاتی است که ازآن به‌عنوان بزرگترین نبرد زمینی در جهان پس از جنگ جهانی دوم یاد می‌شود. عملیات «رمضان» که درپی ترسیم راهبرد کلیدی فرماندهان جنگ پس از آزادسازی خرمشهر، مبنی بر ایجاد و تثبیت موقعیت نظامی- سوق الجیشی و در دست داشتن امتیاز اراضی به قصد افزایش قدرت چانه زنی در تعیین سرنوشت جنگ بود. عملیاتی پردامنه و پرحاشیه که نقش مهمی در چگونگی تداوم جنگ داشت.
زمینه‌ها، مقدمات و اهداف عملیات
هدف از انجام این عملیات، نفوذ در خاک عراق برای ایجاد موقعیت نظامی برتر و گرفتن امتیاز اراضی بود، زیرا صدام قصد داشت به بهانه حمله اسرائیل به جنوب لبنان جنگ را خاتمه داده و امتیاز خرمشهر را برای خود نگه دارد. لذا گرفتن امتیاز اراضی دشمن می‌توانست پایان عادلانه برای جنگ باشد تا این کشور شرایط صلح را بپذیرد. این عملیات به دلیل عدم اطلاع از شرایط دشمن، به نتایج مورد نظر نرسید.
بعد از تصرف خرمشهر از سوی عراقی‌ها، فرماندهان نظامی و مسئولان سیاسی کشور به این فکر افتادند تا با تصرف بخشی از شهرهای عراق بتوانند به نوعی این کشور را مجبور به دادن امتیازاتی قبل از پایان جنگ به جمهوری اسلامی ایران کنند.
بنابراین بعد از عملیات‌های مختلفی مانند بیت‌المقدس و فتح‌المبین که منجر به شکست دشمن بعثی شده بود و البته فتح خرمشهر، رزمندگان به فکر طراحی و اجرای عملیاتی دیگر به نام عملیات رمضان که ابتدا نامش کربلای ۴ بوده، با هدف فتح منطقه‌ای از خاک عراق و گرفتن امتیاز اراضی برای پایان عادلانه جنگ دو ساله طی ۵ مرحله افتادند.
موقعیت منطقه عملیاتی
عملیات «رمضان» در چهار محور از سوی فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش جمهوری اسلامی ایران طراحی شد تا با عبور از خط مرز بین المللی، یک زمین مثلث شکل به وسعت هزار و ۶۰۰ کیلومتر مربع تصرف شود. این منطقه از شمال به «کوشک» و «طلاییه» و پاسگاه‌های مرزی در جنوب هویزه و حاشیه جنوبی «هورالهویزه» و از غرب به رودخانه اروند در نقطه تلاقی دجله و فرات به نام القرنه تا شلمچه در غرب خرمشهر و از شرق به خط مرزی شمالی جنوبی و از کوشک تا شلمچه منتهی می‌شد.
مهندسی عراق در منطقه شمال غربی «بصره» و «تنومه» خطوط پدافندی عراق را با ساخت یک کانال به طول ۳۰ و عرض ۱ کیلومتر که مختص پرورش ماهی بود با پمپاژ آب و احداث موانع و کمین و سنگرهای تیربار به عنوان مانعی اساسی و بازدارنده از حملات احتمالی نیروهای ایرانی به سوی بصره تدارک دیده بودند. همچنین در قسمت جنوبی منطقه روبروی شلمچه آب رها شده بود تا از هرگونه تردد نیروهای زرهی و پیاده، عملاً ممانعت به‌عمل آید.
پیوند عملیات با مساله ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر و ورود به خاک عراق
اختلاف‌نظرهایی درباره اجرای این عملیات در خاک عراق وجود داشت و برخی معتقد بودند که با فتح خرمشهر این امکان وجود دارد که جنگ به پایان برسد. اما امام خمینی (ره) که همواره در لحظات حساس تصمیمی سنجیده می‌گرفتند، از فکر شوم صدام برای پایان دادن به جنگ آگاهی داشتند و از این رو سرانجام با ورود به خاک عراق موافقت کردند. چرا که صدام در آن دوران برخی از نقاط خرمشهر را تصرف کرده بود و از طرفی همزمانی این اقدام صدام با حمله رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان، دشمن بعثی را بر این داشت تا به فکر پایان جنگ بیفتد.
مرحله نگاری عملیات
مرحله اول: در مرحله اول این عملیات رزمندگان ایرانی بعد از شناسایی مواضع دشمن در سه محور، به علت موانع و استحکامات پدافند مثلثی شکل و میادین مین فراوان نیروهای ایرانی نتوانستند با سرعت عمل به تمامی اهداف مورد نظر دست پیدا کنند. بنابراین با اولین پاتک دشمن و با روشن شدن هوا از ادامه پیشروی خودداری شد تا تلفات زیادی در این مرحله به رزمندگان تحمیل نشود.
در محور جنوبی جنوب پاسگاه زید چهار تیپ از سپاه و دو تیپ از ارتش توانستند با سرعت عمل چشمگیری همه مواضع دشمن را در هم کوبیده و تا عمق ۳۰ کیلومتری مواضع عراقی‌ها رسیده و خود را به شرق اروند و کانال «ماهیگیری» برسانند. به گونه‌ای که به قرارگاه لشکر ۹ زرهی عراق دست یافته، و ضمن به غنیمت گرفتن خودروی تویوتای فرماندهی، قرارگاه را منهدم کنند. در این مرحله از عملیات ۸۵ دستگاه تانک و نفربر، ۱۲ توپ دشمن منهدم، ۷۱ دستگاه تانک و نفربر هم به غنیمت گرفته شد.
مرحله دوم: مرحله دوم در محور میانی جنوب پاسگاه زید و با همان یگان‌ها و با تقویت دو تیپ دیگر در تاریخ ۲۵ مرداد ماه ۱۳۶۱ صورت گرفت، که چندان موفقیت‌آمیز نبود و تنها مقداری خسارت به دشمن وارد آمد و شماری از آنان کشته و زخمی و اسیر شدند. یک کشتی به نام «الفیر» حامل تجهیزات نظامی برای عراق در کویت پهلو گرفت. همچنین کویت شش دستگاه خودرو حامل تجهیزات نظامی به عراق روانه کرد.
مرحله سوم: در مرحله سوم احتمال می‌رفت که دشمن با تجمع نیروهای زرهی و آرایش وسیع آنان قصد پاتک دارد، بنابراین در تاریخ ۳۰ مرداد ماه ۱۳۶۱ از شرکت نیروهای زرهی خودی صرف‌نظر شد تا نیروهای پیاده بتوانند به انهدام تانک‌ها و نفربرها بپردازند. عملیات مرحله سوم از جنوب پاسگاه زید آغاز شد و نیروهای ایرانی به طور خیره‌کننده‌ای به درهم شکستن و تصرف مواضع دشمن پرداختند. رزمندگان ایرانی توانستند در این مرحله مهم، در زمینی به وسعت ۱۸۰ کیلومتر مربع نزدیک به ۷۰۰ دستگاه تانک و نفربر را منهدم و ۱۴ دستگاه تانک و نفربر دشمن را که ۴ دستگاه آن از نوع پیشرفته «تی ۷۲» بود را به غنیمت بگیرند.
مرحله چهارم: مرحله چهارم عملیات در یکم شهریور ماه ۱۳۶۱ از محور جنوبی منطقه عملیاتی شلمچه شروع شد اما به دلیل هوشیاری و آمادگی عراقی‌ها و استحکامات و مواضعی که تعبیه شده بود، راهی از خط نخست دشمن، به روی رزمندگان کشورمان باز نشد. اما از آنجا که رزمندگان کشورمان برای دستیابی به حقوق از دست رفته خود مصمم بودند، عملیات را پیش گرفتند، ولی استراتژی اجرای این عملیات با تمام عملیات‌ها متفاوت بود و همین موضوع مستلزم فکر و طراحی دقیق برای پیروزی بر دشمن بعثی و در نهایت تصرف بخشی از خاک آن‌ها بود که به بهترین نحو صورت نگرفت.
مرحله پنجم: مرحله پنجم و پایانی که تلاش نهایی و اصلی این عملیات سیاسی نظامی بود، در تاریخ ۶ شهریور ماه ۱۳۶۱ از شمال پاسگاه زید در حد فاصل دژ مرزی عراق و خاکریزهای مثلثی آغاز شد. در آغاز نبرد، همه چیز طبق طرح فرماندهان ایرانی پیش می‌رفت و نیروهای ارتش و سپاه توانستند گذشته از پاکسازی و الحاق، خاکریزی مناسب و دو جداره در جناح شمالی بسازند. ولی از آنجا که دقت کافی در ساخت آن به کار نرفت، دشمن توانست ۵ کیلومتر در آن رخنه کند. در این مرحله ۱۳۰ دستگاه تانک و نفربر منهدم و ۱۱ دستگاه هم به غنیمت گرفته شد و همچنین ۸۰۰ تن از نیروهای دشمن کشته و زخمی شدند. با اینکه رزمندگان در این عملیات به اهداف اصلی خود دست پیدا نکردند، اما لشکر ۹ زرهی عراق به‌طور کامل متلاشی شد. شش هزار و ۴۰۰ کشته و زخمی و اسارت یک هزار و ۴۱۵ نفر از عراقی‌ها از نتایج دیگر عملیات رمضان بود که ترس و دلهره‌ای را در وجود صدام به‌وجود آورده بود.
بازتاب و پیامدهای جهانی پیروزی‌های ایران در «عملیات رمضان»
در بازتاب به عملیات رمضان در گزارش‌های رسانه‌های آمریکا، انگلیس، آلمان، حکومت صهیونیستی، یونان، اروپای شرقی و کشورهای منطقه در واشنگتن پست آمده است: «دولت ریگان در مورد مشکلات ناشی از پیروزی نیروهای ایرانی احساس نگرانی می‌کند.»
فایننشال تایمز لندن گفته است: «در شش ماهه اخیر موقعیت نظامی به تدریج علیه نیروهای بغداد تغییر کرده است.»
شبکه اول تلویزیون آلمان اعلام کرده است: «نه تنها صدام بلکه کشورهای عربی خلیج فارس نیز به لرزه افتاده‌اند. بار اصلی جنگ به دوش بسیجیان ایران است.»
سخنگوی وزارت خارجه حکومت صهیونیستی گفته است: «حمله ایران اوضاع خاورمیانه را پیچیده‌تر کرد.»
رئیس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا پیشنهاد کرده است که آمریکا سلاح‌های مورد نیاز عراق را تأمین کند.
باری گلدواتر نماینده جمهوری‌خواه جنگ ایران و عراق را خطر بزرگی گوشزد کرده است و خبرگزاری فرانسه اظهار کرده است: «عملیات ایران دولتمردان آمریکا را به وحشت انداخته است.»
دبیرکل جامعه عرب در تلاش تازه برای جلب حمایت کشورها از عراق، با نمایندگان آمریکا، شوروی، انگلستان، آلمان، پاکستان و ژاپن گفتوگو کرد. نخست وزیر مالزی و رئیس حکومت نظامی بنگلادش از شروع مجدد درگیری بین ایران و عراق اظهار نگرانی کردند. کمیسیون روابط خارجی مجلس یوگسلاوی در بیانیه‌ای بر تشکیل کنفرانس سران غیر متعهد در بغداد تأکید کرد.
نظر شما