به گزارش خبرنگار فرهنگی حیات، بیست و یکم خردادماه سال ۱۳۶۰ روزی است که اولین عملیات بزرگ آفندی- تهاجمی طراحی شده توسط سپاه پس از ماه‌ها توقف و رکود ناشی از اختلافات و بحران‌های فضای سیاسی آن سال‌ها نشان داد که بچه‌های جبهه و جهاد، فرزندان مکتب شهادت طلبی امام، اگر سنگ و سد از جلو پای‌شان کنار رود، می‌توانند جنگ را جلو ببرند و دشمن را مهار کنند.
این عملیات، همان روزی شکل گرفت که حکم امام امت مبنی بر برکناری بنی صدر رئیس جمهور و فرمانده وقت جنگ از فرماندهی کل قوا و تمرکز این مقام در دست رهبر کبیر انقلاب منتشر شد و شور و هیجانی دیگر در جبهه خط امام و مدافعان اسلام فقاهتی و معتقدان به ولایت فقیه برانگیخت. در چنان فضایی، نام عملیات، «خمینی روح خدا - فرمانده کل قوا» تعیین شد.
همان شعاری که هر روز جلوی ساختمان مجلس و خیابان‌های تهران و شهرهای دیگر طنین انداز بود: «خمینی روح خدا - فرمانده کل قوا» و این تجربه اول پس از ماه‌ها تنش و تشنج در فضای سیاسی و مساله اصلی کردن اختلافات جناحی و منافع قدرت به جای اولویت اول شدن جنگ - طبق فرمان اکید امام(ره) - از سوی جانشین وقت فرماندهی کل قوا، تجربه‌ای بسیار موفق و پیروزمندانه بود که شکست عظیم دشمن بعثی را در جبهه شرق کارون و محور دارخوین رقم زد و مقدمه‌ای شد برای فتحی بزرگتر: شکست حصر آبادان...
زمینه‌ها و شرایط طرح و تحقق عملیات
عملیات فرمانده کل قوا، همزمان بود با کنار گذاشتن بنی‌صدر، رئیس‌جمهور وقت ایران، از فرماندهی کل قوا. لذا این عملیات با توجه به اوضاع سیاسی ایران و به لحاظ منطقه عملیات، اهمیت داشت و می‌توانست مقدمه‌ای برای عملیات شکستن محاصره آبادان باشد.
در جبهه جنوب، پس از عملیات‌های منطقه شوش، تحرک چشمگیری وجود نداشت و عمده وقت فرماندهان ایرانی به بررسی مناطق عملیاتی و پیداکردن راهی برای انجام یک عملیات قابل‌توجه معطوف شده بود. در میان محورهای موردنظر، محور آبادان و شکستن محاصره این شهر اهمیت ویژه‌ای داشت. با تداوم محاصره آبادان و احتمال سقوط این شهر، عراق می‌توانست بندر ماهشهر و بندر امام‌خمینی را تهدید کند. برای اجرای فرمان تاریخی امام(ره) مبنی بر شکستن حصر آبادان، اقداماتی انجام شد تا نیروهای عراق به غرب کارون رانده شوند. هرچند این اقدامات به نتیجه نرسید، ولی سرپل تصرفی توسط عراق در شرق کارون را محدود و ادامه حمله به سمت آبادان و گسترش مواضع پدافندی را متوقف کرد.
برای اجرای این عملیات، نیروهای مستقر در جبهه دارخوین از حدود شش ماه قبل کار کرده بودند و مطالعات لازم برای شناسایی وضعیت نیروهای عراقی و طرح‌ریزی عملیات، انجام شده بود. رزمندگان در این عملیات با پیشروی به سمت پل‌های قصبه و مارد روی رودخانه کارون و در شمال آبادان، برای شکست حصر آبادان اقداماتی انجام دادند.
ارتباط زمینی مناسب جبهه دارخوین با اهواز سبب شد دشمن با تمرکز بر جناح شمالی خود، ضمن استحکام بخشیدن به خطوط پدافندی، حملات متعددی در این منطقه اجرا کند.
«حسن باقری»؛ مغز متفکر عملیات و نامی که بعدازاین، بیشتر خواهید شنید!
مغز متفکر این عملیات، شهید حسن باقری بود. به نوشته کتاب «نبردهای شرق کارون به روایت فرماندهان»، شهید باقری روزی از روزهای منتهی به عملیات، نیروها را جمع کرد و خطاب به آنان گفت: «چند عملیات ناموفق در این منطقه دشمن را یاغی کرده است. ما هم در انجام عملیات شکی نداریم، اما عملیات بعدی باید آن‌قدر پرقدرت باشد که دشمن حرفی برای گفتن نداشته باشد و خودمان هم برای عملیات بعدی روحیه بگیریم.»
طراحی راهبردی این فرمانده شاخص جنگ - که از این پس شاهد درخشش‌های بیشتر او در میدان خواهیم بود - مبتنی بر یک عملیات هجومی-آفندی برآمده از ابتکار عمل بود که بتواند نیروهای دشمن را بطور ضربتی و دفعی، غافلگیر و مهار کند.
شهید حمید معینیان از شهدای دفاع مقدس در نخستین ساگرد شهادت حسن باقری، روایت کرده است: «در عملیات «خمینی روح خدا، فرمانده کل قوا»، برادر حسن باقری در کنار برادر رحیم صفوی و برادر غلامعلی رشید بود. برادر رحیم علاوه بر فرماندهی، به‌عنوان یک رزمنده توی خط می‌روند، آرپی‌جی می‌گیرند و شلیک می‌کنند. تا اینکه تیر به سرشان می‌خورد و از منطقه عملیاتی خارج می‌شوند. در این هنگام هدایت نیروها را به برادرمان حسن باقری واگذار می‌کند. خاطرم هست آن موقع فشار دشمن چنان بود که بعضی از نیروها و از جمله برادران ارتشی اصرار به عقب‌نشینی داشتند.»
آغاز عملیات با فرماندهی اسطوره‌ای دیگر: «شهید حاج حسین خرازی»
عملیات در ساعت ۳:۳۰ بامداد ۲۱ خردادماه سال ۱۳۶۰ از سه محور با طراحی رحیم صفوی، حسن باقری و فرماندهی حسین خرازی آغاز شد. تعداد ۳۵۰ نفر از رزمندگان سپاه و بسیج در این عملیات شرکت داشتند و یک آتشبار توپخانه از ارتش آنان را پشتیبانی می‌کرد و یک گروهان تانک از گردان ۲۱۴ لشکر ۷۷ پیاده ارتش به‌عنوان نیروی احتیاط در نظر گرفته شد.
نیروهای ایرانی در قالب سه گروهان و هر گروهان متشکل از سه دسته ۲۳ نفری و یک گروه ۱۵ نفری که مسئول رساندن مهمات و تدارکات به رزمندگان و حمل‌ونقل اسرا، مجروحان و شهدا بودند، به سمت دشمن حمله کردند. در همان آغاز، نیروهای ما با قدرت، شش کیلومتر بی وقفه پیشروی کرده و دشمن را عقب راندند. اما در ادامه، با دفاع سرسختانه و حمله سنگین دشمن مواجه شدند.
رزمندگان اسلام با پیشروی به سمت مواضع گردان زرهی صلاح‌الدین، سه خاکریز اول لشکر سوم زرهی ارتش دشمن را تصرف کردند و با اتکا به خاکریزی که در شب اول عملیات احداث شده بود، موقعیت خود را تحکیم و پاتک‌های دشمن را خنثی کردند. با حضور و قول مهندس محمد طرح‌چی، فرمانده مهندسی جنگ جهاد در این عملیات، برای اولین‌بار و همزمان با ضد حمله دشمن، نیروهای جهاد سازندگی برای پدافند از منطقه تصرف‌شده، شبانه سه کیلومتر خاکریز احداث کردند.
آثار و نتایج عملیات
به‌دلیل اهمیت منطقه دارخوین، ارتش عراق ۱۴۰۰ نیروی پیاده و ۵۰۰ نیروی مخصوص همراه ۶۵ تانک و نفربر در این منطقه مستقر کرده بود. رزمندگان اسلام با پشتیبانی توپخانه ارتش، ضمن دو هزار متر پیشروی در مواضع عراقی‌ها، ۲۵۰ نفر را به اسارت درآوردند. دوازده تانک و سه نفربر به همراه سه گردان عراق کاملاً منهدم و بیش از دویست نفر کشته و زخمی شدند. ۱۵ تانک و نفربر عراق به غنیمت درآمد که مبدأ تشکیل یگان زرهی سپاه پاسداران شد. این عملیات با آزادسازی حدود چهار کیلومتر مربع از منطقه اشغالی جنوب سلمانیه، خط مقدم را به پل مارد نزدیک کرد. به همین دلیل عراق این پل را برچید و به پل قصبه و سپس پل حفار متکی شد.
نتایج حاصل از این عملیات، باورهای غلط عراق درباره توان نیروهای ایران را درهم ریخت و موجب نمایان‌شدن آسیب‌پذیری عراق شد. همچنین؛ اعتماد نیروهای داخلی به پیشبرندگی اتخاذ تاکتیک‌های ابتکاری در جنگ، شکل‌گیری همکاری ثمربخش و برکت‌آفرین ارتش، سپاه و جهاد سازندگی، دستاورد درخشان مهندسی جنگ جهاد در احداث سه کیلومتر خاکریز در مدت تنها یک‌شب، و باور نیروهای نظامی کلاسیک به کارآمدی، کفایت و راهگشایی نیروهای انقلابی در مدیریت جنگ، بخشی از نتایج این عملیات پیروز و برق‌آسا بود.
عملیات «امید»
این عملیات، عملیات موفق کوچکی بود با نتایجی بزرگ که مهم‌ترین‌شان؛ دمیدن روحیه امید به پیروزی در نیروهای داخلی بود. عراقی‌ها که از اجرای موفق عملیات فرماندهی کل قوا در دارخوین ترسیده بودند، باقیمانده پل خرمشهر را منهدم کردند و کاملاً به لاک دفاعی فرو رفتند.
همچنین پیروزی در این عملیات که مقدمه‌ای برای شکستن محاصره آبادان شد، نشانه‌ای بود از اینکه روند جنگ رو به تغییر است و رزمندگان ما آماده می‌شوند تا همه مناطقی را که دشمن در اشغال خود دارد، یکی بعد از دیگری پس بگیرند و آزاد کنند. به گفته بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران جنگ، این عملیات، مقدمه و فتح باب عملیات ثامن الائمه (ع) و زمینه‌ساز شکست حصر آبادن بود.
نظر شما