به گزارش خبرنگار سیاسی حیات، روز ۱۶ آذر به نام روز دانشجو نام گذاری شده ولی باید بدانیم که در آن روز چه اتفاقی رخ داده بود؛ ماجرا از این قرار بود که پس از وقوع کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، سازمان‌های سیاسی تشکیل دهنده جبهه ملی، برای دوره کوتاهی در یک ائتلاف ضعیف، تحت نام نهضت مقاومت ملی به مقاومت سیاسی دست زدند و تظاهرات‌ها و اعتصاب‌های پراکنده‌ای در پاییز همان سال در دانشگاه تهران و همچنین بازار، از جمله در تاریخ ۱۶ مهر و ۲۱ آبان، در اعتراض به محاکمه مصدق برگزار شد.

چند هفته پس از این وقایع، اعلام شد که روابط ایران و بریتانیا (که در زمان نخست وزیری مصدق قطع شده بود) از سر گرفته می شود و ریچارد نیکسون نایب رئیس جمهوری وقت آمریکا برای دیدار رسمی به ایران خواهد آمد. این موضوع بهانه لازم برای اعتراضات را فراهم کرد و در ۱۴ آذر به سفارش نهضت مقاومت ملی، دانشجویان فعال به سخنرانی در کلاس‌ها پرداختند و ناآرامی تمامی محوطه دانشگاه تهران را فرا گرفت. دولت وقت برای پیشگیری از هرگونه اقدام بعدی تصمیم به سرکوب اعتراضات گرفت.

صبح شانزده آذر، هنگام ورود به دانشگاه، دانشجویان متوجه تجهیزات فوق العاده سربازان و اوضاع غیر عادی اطراف دانشگاه شده، وقوع حادثه ‏ای را پیش بینی می‏کردند. دانشجویان حتی الامکان سعی می‏کردند که به هیچ وجه بهانه‏ای به دست بهانه جویان ندهند. از این رو دانشجویان با کمال خونسردی و احتیاط به کلاس ها رفتند و سربازان به راهنمایی عده‏ای کارآگاه به راه افتادند. ساعت اول بدون حادثه مهمی گذشت و چون بهانه‏ای به دست آنان نیامد به داخل دانشکده‏ها هجوم آوردند سربازان و نیروهای ویژه ارتشی پس از هجوم به دانشگاه، به کلاس‌های درس حمله کرده و صدها دانشجو را بازداشت و زخمی نمودند. نیروهای امنیتی در دانشکده فنی، اقدام به شلیک تیر کردند.

مصطفی بزرگ‌نیا، احمد قندچی و مهدی شریعت‌ رضوی ۳ دانشجویی بودند در اعتراض به  این دیدار در تاریخ ۱۶ آذر ۱۳۳۲حدود چهار ماه پس از کودتای ۲۸ مرداد همان سال در دانشگاه تهران شهید شدند در درگیری بین دانشجویان و سربازان علاوه بر شهادت این سه نفر بیست و هفت نفر دیگر دستگیر و تعداد زیادی  نیز مجروح شدند. به دلیل شهادت ۳ دانشجو به دست عوامل حکوتی در ۱۶ آذر سال ۱۳۳۲ ، این روز بدل به نماد مبارزه و اعتراض علیه رژیم شاه شد.

فردای آن روز نیکسون به ایران آمد و دکترای افتخاری در رشته حقوق را در دانشگاه تهران که در اشغال مشهود نیروهای نظامی بود، دریافت کرد. رئیس وقت دانشگاه تهران برای اینکه جلوی ناآرامی‏‌ها را بگیرد، کل دانشگاه تهران را تعطیل کرد. حضور نظامیان در صحن دانشکده فنی باعث شد که بین نظامیان و دانشجویان، زد و خورد شود. عده‏ای از سربازان، دانشکده فنی را به کافی محاصره کرده بودند تا کسی از میدان نگریزد. آنگاه دسته‏ای از سربازان با سر نیزه از در بزرگ دانشکده وارد شدند.

خبر واقعه ۱۶ آذر به سرعت در تمام تهران پخش شد. در روز ۱۷ آذر تمام دانشگاه‏های تهران و اغلب شهرستان‏ها در اعتصاب کامل به سر بردند؛ حتی بسیاری از دبیرستان‏ها هم با تعطیل کردن مدرسه خود هم دوش دانشگاهیان در تظاهرات علیه فجایع ۱۶ آذر و سفر نیکسون به تهران شرکت کردند.

 در تمامی ۲۵ سال بعدی یعنی از سال ۳۲ تا ۵۷  و علی‌رغم بگیر و ببندهای گسترده رژیم شاه در روزهای منتهی به ۱۶ آذر و  حاکمیت سنگین در آن سال‌ها، دانشجویان دانشگاه‌های کشور بالاخص دانشجویان دانشکده فنی دانشگاه تهران، اعتراض‌ها و اعتصاباتی را برگزار می‌کردند.

دردسر تظاهرات، اعتصابات، ناآرامی‌ها و بگیر و ببندهای ۱۶ آذر سبب شد مقامات امنیتی رژیم شاه در سال‌های بعدی که تعداد دانشجویان زیادتر هم شده بود به این نتیجه برسند که نمی‌توانند جلوی ناآرامی‌های ۱۶ آذر را بگیرند و بهترین راه‌حل آن است که دانشگاه را اساسا در روزهای منتهی به ۱۶ آذر تعطیل کنند. در میان ده‌ها هزار دانشجوی ایرانی شاغل به تحصیل در خارج از کشور، از هند و فیلیپین گرفته تا آلمان، فرانسه، انگلستان، اتریش و آمریکا، ۱۶ آذر مناسبتی بود که تمامی دانشجویان صرف‌نظر از گرایش‌های عقیدتی‌شان در بزرگداشت و تکریم آن یکصدا بودند.

وقایع آذر ۱۳۳۲، نمایان‌گر واکنش دولت کودتا به فعالیت‌های دانشجویی بود و به دنبال آن سرکوب نظام‌مند تمامی اشکال دیگر مخالفت‌ها، روی داد. دانشجویان پس از آن، هر سال در این روز اعتصاب‌های دانشجویی به راه می‌انداختند و در واقع ۱۶ آذرماه به معیار خوبی برای ارزیابی میزان نفرت از حکومت شاه و توانایی و نفوذ مخالفان در بین روشنفکران، تبدیل شد از این رو  ۱۶ آذر توسط کنفدراسیون دانشجویان ایرانی خارج از کشور که مرکز اجتماع و تبادل نظر مخالفان حکومت پهلوی در خارج از ایران بود، "روز دانشجو" نام گرفت.

انتهای پیام/