مهدی خورسند کارشناس مسائل چین و روسیه و پژوهشگر اقتصادسیاسی در گفتگو با «حیات» با اشاره به اینکه روابط دو کشور ایران و چین از دیرباز مورد توجه بود و دو کشور اقتصادهای مکملی داشته و دارند، اظهار داشت: چینی‌ها پس از سال 2013 که ابرپروژه یک کمربند-یک راه را عرضه کرده‌اند، نگاه ویژه‌تری به ژئوپلیتیک و ظرفیت‌های انرژی ایران دارند. حتی زمانیکه که در ابتدای سال2016 رییس‌جمهور چین به ایران آمد، بسته پیشنهادی کاملی از جمله طرحی برای ساخت کلیه مسیرهای ترانزیتی جاده‌ای و ریلی روی میز گذاشت و پیشنهاد داد که در ازای خرید نفت تضمین شده ایران، ساخت پالایشگاه و مجموعه پتروشیمی را انجام دهند.
وی به غفلت تهران از فرصتهای پیش آمده در روابط دو کشور اشاره کرد و گفت: علی‌رغم همه این پیشنهادات جذاب، در سابق اقدامات مکفی برای بهره بردن از ظرفیت روابط نداشتند و چینی‌ها هم برای حل مشکلات خود سراغ گزینه‌های بدیل ایران که اتفاقا رقبای اقتصادی و استراتژیک کشورمان هستند رفتند. امروز شاهدیم در حوزه انرژی، عربستان و قطر جایگاه رفیعی در روابط خود با چین دارند و از سوی دیگر، ترکیه در حال حذف تمامی ظرفیت‌های ترانزیتی ایران در منطقه است.
این پژوهشگر اقتصاد سیاسی ادامه داد: شاید همه تصور می‌کردیم با اجرایی شدن سند همکاری 25ساله ایران و چین که حدودا یکسال هم از عمر آن می‌گذرد، اتفاقات ویژه‌ای در روابط دو کشور رخ می‌دهد که اینطور نشده و حتی شاهد فاصله‌گرفتن بیشتر بین ایران و چین هستیم.
مدرس پژوهشگاه روابط بین الملل با اشاره به فضای سیاسی و بیانیه اخیر صادر شده در سفر رییس‌جمهور چین به منطقه غرب‌آسیا، گفت: متاسفانه به دلیل شفاف نشدن ابعاد این بیانیه، فضا طور دیگری در کشور نمود پیدا کرد. البته از نفس عمل رییس‌جمهور چین هیچ دفاعی نمی‌توان کرد و توجیهات این کشور پذیرفتنی نیست چون عملا حاکمیت ایران اسلامی بر چارچوب اراضی غیرقابل مناقشه و بحثش زیر سوال رفته، اما اقدامی که از سوی شی جین پینگ صورت گرفت و بیانیه صادر شده در این دیدار را باید در مقایسه با دو بیانیه دیگر سال‌های 2006 و 2011 دید. در این دو سال بیانیه های شدیدالحن‌تری علیه ایران از سوی چینی‌ها صادر شده بود گرچه باید با چین درخصوص دخالتش در امور داخلی کشورمان برخورد جدی‌تری صورت می‌گرفت. حتی معتقدم باید سفر هیات چینی به تهران به ریاست معاون نخست‌وزیر این کشور لغو می‌شد یا حداقل آقای رئیسی نباید با معاون نخست‌وزیر چین دیدار می‌کرد تا اقتدارمقامات دولت به جامعه منتقل می شد.
وی به دورنمای این روابط اشاره کرد و افزود: علی‌رغم همه حاشیه‌سازی‌ها، اگر مقدمات اجرایی شدن تفاهم 25ساله در دیدارهای مقامات دو کشور آغاز شود، اتفاقات بزرگی می‌تواند برای هر دو کشور رقم بزند. ایران در شرایط سخت تحریم می‌تواند سرمایه چینی‌ها را برای ایجاد زیرساخت داشته باشد و از سوی دیگر چینی‌ها هم می‌توانند از ژئوپلیتیک امن، کوتاه و به صرفه ایران جهت دسترسی به بازارهای اروپا و غرب‌آسیا بهره برده و حتی انرژی پایدار و مستمر از ایران تامین کنند. قطعا سطح و نوع روابط بستگی به اراده دولت وقت و برنامه‌ریزی صحیح و مدونی دارد که باید در سطح کلان ملی برای سیاست خارجی و دیپلماسی اقتصادی کشور گرفته شود. در ماه‌های گذشته تکلیف روابط اقتصادی و تجاری ما با روس‌ها مشخص شده و موید این مطلب نیز سفر هیات‌های فراوان تجاری از سوی دو کشور به سمت هم است و قراردادهای خوب نفتی و گازی و زیرساختی بین روسیه و ایران است. اما باید دقت شود که این اتفاق هنوز در روابط ایران و چین رخ نداده است. بنابراین تعیین سقف و کف روابط با چین باید مورد توجه جدی باشد.
