به گزارش خبرنگار فرهنگی حیات، پنجم اردیبهشت‌ماه امسال مصادف با 15 شوال المکرم، روز وفات حضرت سیدالکریم، عبدالعظیم الحسنی (ع) است. سیدی جلیل القدر از تبار سبط اکبر رسول خدا (ص) حضرت امام حسن مجتبی (ع) که جایگاهی عظیم و تکریم شده نزد ائمه طاهرین و در تاریخ و تراث و فرهنگ شیعه امامیه دارد. مردم تهران مفتخرند که در همسایگی این امامزاده واجب التعظیم و عظیم المنزله، از برکات این حسن همجواری بهره مندند.

بزرگواری که حضرت امام هادی(ع) در بیان مقام و مرتبت والای او به یکی از اهل ری فرمود: «مَن زارَ عَبدالعَظیمِ الحَسَنی (ع) بِرِی کَمَن زارَ الحُسَین (ع) بِکَربَلا»

هرکس عبدالعظیم حسنی را در ری زیارت کند همانند آنکسی است که حضرت اباعبدالله الحسین (ع) را در کربلا زیارت کرده است.

فرزند پاره تن وحی (ص) و ماه بنی هاشم(ع)

حضرت عبدالعظیم بن عبدالله حسنی (ع)، معروف به عبدالعظیم حسنی، شاه عبدالعظیم و سیدالکریم، از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) است که با چهار واسطه به ایشان می‌رسد. طبق نقل تاریخ‌نویسان حضرت عبدالعظیم عالم، زاهد، عابد و از بزرگان محدثین و مورد اعتماد شیعه در زمان خود به شمار می‌رود. ستایش‌هایی که ائمّه معصومین (علیهم‌السّلام) از وی به عمل آورده‌اند، نشان‌دهنده شخصیّت علمی و مورد اعتمادبودن اوست. محل قبر و حرم ایشان در شهر ری از توابع تهران قرار دارد که مورد توجه شیعیان است. ‌

بر اساس آنچه در تاریخ تولد و وفات حضرت عبدالعظیم (ع) نقل شده، ایشان دوران حیات پنج امام از امامان اهل‌بیت (علیهم‌السلام) یعنی امام کاظم (ع) تا امام عسکری (ع) را درک کرده و آنچه قطعی و مسلّم است، ایشان محضر امام جواد (ع) و امام هادی (ع) را درک و از آنها احادیث فراوانی نقل کرده‌ است.

مهم‌ترین نشانه عظمت معنوی و مقامات باطنی حضرت عبدالعظیم (ع) برابری فضیلت زیارت مزار ایشان، با فضیلت زیارت سیّدالشهداء (ع) است.

تبار حضرت عبدالعظیم (ع) با چهار واسطه، به امام حسن مجتبی (ع) و خاندان وحی می‌رسد. احمد بن علی نجاشی که یکی از ارکان علم رجال است (درباره نسب ایشان) می‌نویسد: هنگامی که پیکر ایشان را برای غسل برهنه می‌کردند، در جیب لباس وی نوشته‌ای یافت شد که در آن، نسبش، این‌گونه ذکر شده بود: من ابوالقاسم، عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن علی بن حسن بن علی بن ابی‌طالب هستم. 

جده مادری او «لبابه» از بنی‌هاشم و دختر عبدالله بن عباس بن عبدالمطلب است. او در ابتدا همسر حضرت ابوالفضل العباس (ع) بود که از او عبیدالله به دنیا آمد و پس از شهادت آن حضرت به همسری زید بن امام حسن (ع) در آمد و از آن جناب حسن الامیر به دنیا آمد.

درک محضر قدسی و ملازمت پنج امام اهل بیت نور

بر اساس آنچه در تاریخ تولد و وفات حضرت عبدالعظیم (ع) گذشت، ایشان دوران حیات پنج امام از امامان اهل‌بیت (ع)، از امام کاظم (ع) تا امام عسکری (ع) را درک کرده است؛ اما این بِدان معنا نیست که به محضر همه آنها هم رسیده و یا از آنها سخنی نقل کرده است.

آنچه قطعی و مسلّم است، این است که ایشان محضر امام جواد (ع) و امام هادی (ع) را درک و از آنها احادیث فراوانی نقل کرده است. همچنین اگر به روایت کتاب الاختصاص منسوب به شیخ مفید اعتماد کنیم، حضرت عبدالعظیم (ع) محضر امام رضا (ع) را نیز درک و از ایشان روایت کرده است؛ لیکن نمی‌توان به این روایت اعتماد کرد. و بر فرض پذیرش آن، احتمال دارد مقصود از «ابی الحسن»، امام هادی (ع) باشد و کلمه «الرضا» توسط راوی یا مستنسخ، افزوده شده باشد.

گفتنی است که طبق برخی از نسخه‌های رجال الطوسی، حضرت عبدالعظیم (ع) از اصحاب امام عسکری شمرده و در کتاب شرعة التسعیه میرداماد نیز آمده که ایشان محضر امام عسکری (ع) را نیز درک کرده است.

تو از دوستان حقیقی ما هستی...

در ضمن حدیث «عرض دین» آورده است: وقتی که حضرت عبدالعظیم (ع) خدمت امام‌ هادی (ع) مشرف شد و عقاید خود را اظهار کرد، امام فرمود: تو از دوستان حقیقی ما هستی.

ابونصر بخاری در بیان حالات فرزندان امام حسن مجتبی (ع) از ابوعلی محمد بن همام (ابوعلی محمد بن ابی‌بکر همام بن سهیل) کاتب اسکافی از بزرگان علما و محدثین جلیل‌القدر بوده. شیخ طوسی در رجال خود این راوی را از ثقات روات و مشایخ عظیم‌الشان شمرده است. نجاشی نیز او را توثیق کرده و از وی به‌ عظمت یاد می‌کند.

علامه در قسم اول خلاصه از این محدث جلیل‌القدر تجلیل زیادی به‌عمل آورده است. محمد بن همام از معاصران شیخ کلینی بوده که از حضرت امام حسن عسکری (ع) روایت کرده که در نزد آن جناب از عبدالعظیم حسنی (ع) صحبت به‌میان آمد، حضرت فرمود: اگر عبدالعظیم حسنی (علیه‌السلام) نبود، می‌گفتم علی بن حسن بن زید بن حسن (ع) فرزندی از خود باقی نگذاشته است.

حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) در میان فرزندان ائمه هدی (علیهم‌السّلام)، گذشته از چند تن، از همه افضل و اعلا، بلکه از اجلاء الساداة و سادة الاجلاء بوده و شیخ صدوق (علیه‌الرحمه) او را چنین ستوده است: «کان عبدالعظیم الحسنی عابداً ورعاً مرضیاً؛ حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) شخصی خداپرست، پارسا و پسندیده خدا و رسول خدا (ص) و مردم بوده است».

اسماعیل بن عباد معروف به صاحب بن عباد، که وزیر فخرالدوله دیلمی‌ بود، می‌گوید: «عبدالعظیم حسنی (علیه‌السلام) مردی با ورع، پارسا و پرهیزگار و دین‌دار و خداپرست، معروف به امانت‌داری، و دارای صداقت لهجه، و دانای به امور دین، و گویای توحید، و عدل بسیار بود و در زمان خودش در علم و ادب و فضل و دانش و تقوا بعد از امام زمانش، بر تمام معاصران خویش برتری داشته و اتکایی کامل و نهایت توسل به معصومین (علیهم‌السّلام) را دارا بود. هیچ‌کس را منزلت او نبوده و به تمام معنا تبعیت و تقلید از حضرات ائمه می‌نمود و در اولاد و احفاد حضرت امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) کسی به قدر رتبه و مقام او به منصه ظهور نرسیده است.»

تالیفات و مقام علمی «خورشید ری»

مرحوم نجاشی در کتاب رجال خود که با موضوع «مؤلّفان شیعه» تألیف شده، از حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) نام برده و کتاب خطب امیرالمؤمنین (ع) را به وی نسبت داده است. 

 چه بسا سیّد رضی (رحمة‌الله‌علیه) در تدوین نهج البلاغه از این کتاب استفاده کرده باشد و این کتاب از مصادر اصلی نهج البلاغه باشد. نجاشی در پایان شرح‌حال حضرت عبدالعظیم (ع)، سند خودش را به روایات ایشان، از طریق استادش ابن نوح، به حضرت عبدالعظیم می‌رساند.

شیخ طوسی نیز در کتاب الفهرست خود که موضوع آن، معرفی مؤلّفان و مصنفان شیعه است از حضرت عبدالعظیم نام می‌برد و می‌گوید: «له کتاب». سپس سند خودش را به احمد بن ابی‌عبدالله برقی می‌رساند که او از حضرت عبدالعظیم (ع) نقل حدیث می‌کند. 

 صاحب بن عباد نیز در احوال حضرت عبدالعظیم (ع)، عبارت:«له کتاب یسمیه کتاب یوم و لیلة» را آورده است.

فضیلت زیارت

درباره زیارت حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه‌السلام) جای شک و تردید نیست که از سوی امام معصوم (ع) برای اصل زیارت وی توصیه شده است، لذا از وظایف اخلاقی و دینی ما محسوب می‌شود که به زیارت آن بزرگوار بشتابیم و از فیض زیارت وی بیش از پیش بهره‌مند شویم.

در بیانی «مرحوم محدث قمی‌ (ره)» از امام معصوم روایت می‌کند، پاداش زیارت حضرت عبدالعظیم (ع) را بهشت معین فرموده است.

سید محمدباقر میرداماد استرآبادی (ره) در الرواشح السماویه فرمود احادیث بسیاری در فضیلت و زیارت حضرت عبدالعظیم (ع) روایت شده است که هر که زیارت کند قبر او را، بهشت بر او واجب می‌شود.

مهم‌ترین نشانه عظمت معنوی و مقامات باطنی آستانه حضرت عبدالعظیم (ع) برابری فضیلت زیارت مزار آن بزرگوار، با فضیلت زیارت سیّدالشهداء است. شیخ المحدّثین، صدوق، از محمد بن یحیی عطّار (که یکی از اهالی ری است) این‌گونه نقل کرده که: خدمت امام هادی (ع) رسیدم. ایشان فرمود: «کجا بودی؟» گفتم: حسین بن علی (ع) را زیارت کردم. امام هادی (ع) فرمود: أما إنّک لَوزُرتَ قَبرَ عَبدِالعَظیمِ عِندَکُم کُنتَ کَمَن زارَ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ (علیه‌السلام).

بدان که اگر قبر عبدالعظیم را در شهر خودتان زیارت کنی، مانند کسی هستی که حسین بن علی (ع) را زیارت کرده باشد.

در احادیث اهل‌بیت (ع)، فضایل، آثار و برکات فراوانی برای زیارت امام حسین (ع) بیان شده است، مانند: آمرزیده شدن گناهان، دعای فرشتگان، دعای اهل‌بیت (ع) طولانی شدن عمر، افزوده شدن روزی، زدوده شدن اندوه، شادی دل، تبدیل شدن بدی‌ها به خوبی‌ها، تبدیل شدن شقاوت به سعادت، و برخورداری از حق شفاعت. همچنین در شماری از احادیث، فضیلت زیارت امام حسین (ع) بیشتر از حج و حتی طبق برخی از احادیث، ثواب آن، بیش از هزار حج و هزار عمره است.

ری گشته قبله، با حرم «سیدالکریم»...

ری قبله گشته با حرم سیدالکریم
عزت گرفته با قدم سیدالکریم

عقده گشای قبر خراب حسن شده
صحن و سرای محترم سیدالکریم

عیسای شهر ما نفسش مجتبایی است
اعجازها نموده دم سیدالکریم

از کودکی شفای مرا مادرم گرفت
وقت نماز با قسم سیدالکریم

در روز حشر هم همگی قد علم کنیم
در زیر بیرق و علم سیدالکریم

هر کس که پیر گریه شده از غم حسین
سیراب گشته با کرم سیدالکریم

بیهوده نیست خیل گدا دارد این حرم
حال و هوای کرببلا دارد این حرم

عبدالعظیم آمد و عبد خدا شدیم
با عشق اهل بیت همه آشنا شدیم

دنیا و آخرت همه ی فخر ماست این
شکر خدا که بر سر کویش گدا شدیم

چون ریشه های پرچم سبزش بدست باد
در هر طواف زائر کرببلا شدیم

دانی زچیست این همه شان و مقام او
دانی ز چیست ریزه خور این سرا شدیم

فرمود امام شیعه (( انت ولینا ))
عبدالعظیم ما همه از تو رضا شدیم

بیهوده نیست خیل گدا دارد این حرم
حال و هوای کرببلا دارد این حرم

اینجا چونان ملائکه در رفت و آمدیم
مهمان خانواده ی آل محمدیم

پای ضریح حضرت طاهر مدینه ایم
پای ضریح حضرت حمزه به مشهدیم

معصوم گفته بر در دیوار این حرم
ما عطر سیب از حرم کربلا زدیم

عشاق این دیار همه گریه کن شدند
ما هم به این امید در این خاک آمدیم

مدیون مهربانی زهرا شدیم ما
ممنون این همه کرم و لطف بی حدیم

جامانده ایم از سفر کربلا ولی
در این دیار بر همه عالم سرآمدیم

شب های جمعه گریه کنان کنج آن حرم
انگار صحن کرببلا رو به گنبدیم

بیهوده نیست خیل گدا دارد این حرم
حال و هوای کرببلا دارد این حرم

ای شاه سر بریده عزیز خدا حسین
این سرزمین گرفته شمیم تو را حسین

با هر سلام در حرم سید الکریم
پر می‌کشیم تا حرم کربلا حسین

این خاک بوی خون گلو را گرفته است
این سرزمین برای تو شد خون بها حسین

مقتل نوشته روی تنت پا گذاشتند
در زیر دست و پا، زده ای دست و پا حسین

مقتل نوشته پیکر تو نرم گشته بود
با هر نسیم جسم تو شد جابجا حسین

مقتل نوشته ضربه به پهلوی تو زدند
حتما” شبیه مادرتان بی هوا حسین

مقتل نوشته راس تو را بد بریده اند
چون از جلو بریده نشد از قفا حسین

هر ضربه را برای رضای خدا زدند
شمشیر، نیزه، سنگ و حتی عصا حسین

قاسم نعمتی