به گزارش خبرنگار حیات، بنیاد شهید و امور ایثارگران، نهادی که از دل انقلاب اسلامی و دفاع مقدس زاده شد، امروز به یکی از ارکان اصلی نظام جمهوری اسلامی تبدیل شده است. تأسیس آن در سال ۱۳۵۸ با فرمان امام خمینی (ره) برای ساماندهی امور خانواده‌های شهدا و ایثارگران، نقطه شروعی بود که امروز به شبکه‌ای گسترده از خدمات درمانی، آموزشی، اشتغال و فرهنگی تبدیل شده است. در سال ۱۴۰۴، با چالش‌هایی مانند تورم اقتصادی، تحریم‌ها و آثار جنگ‌های اخیر مانند «جنگ ۱۲ روزه» اسرائیل علیه ایران، بنیاد شهید مسئولیت سنگین‌تری بر عهده دارد.
بنا بر آخرین آمار رسمی منتشرشده از سوی بنیاد شهید و امور ایثارگران، تعداد جانبازانی که پرونده‌شان توسط بنیاد احراز و تحت پوشش قرار گرفته‌اند بیش از ۶۷۰ هزار نفر رسیده است. همچنین طبق اعلام مسئولان بنیاد در سال‌های اخیر، شمار خانواده‌های شهدا، آزادگان، رزمندگان و سایر ایثارگران تحت پوشش — یعنی کسانی که به نوعی شامل حمایت بنیاد هستند — چندین میلیون نفر گزارش شده است. با در نظر گرفتن جمعیت گسترده‌ای که بنیاد شهید زیر چتر حمایتی خود دارد — از جانبازان، آزادگان و خانواده شهدا گرفته تا رزمندگان — بنیاد خود را متولی خدمات جامع ایثارگران توصیف می‌کند.
تاریخچه و ساختار بنیاد شهید
بنیاد شهید در ۲۲ اسفند ۱۳۵۸ با تصویب هیئت وزیران و تأیید امام خمینی تأسیس شد. هدف اولیه، شناسایی و حمایت از خانواده‌های شهدای انقلاب بود، اما با آغاز جنگ تحمیلی در ۱۳۵۹، دامنه فعالیت آن به جانبازان، آزادگان و رزمندگان گسترش یافت. در سال ۱۳۸۳، با تصویب قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران، بنیاد به «بنیاد شهید و امور ایثارگران» تغییر نام داد و تمامی خدمات به جانبازان، آزادگان و خانواده شهیدان را بر عهده گرفت.
بنیاد شهید و امور ایثارگران یکی از مهم‌ترین نهادهای حمایتی کشور است که خدمات خود را از طریق مراکز متعدد در سراسر ایران ارائه می‌دهد. این مراکز شامل دفاتر استانی، شهرستانی و همچنین مراکز تخصصی توانبخشی جانبازان و خانواده‌های شهداست. بودجه بنیاد از منابع دولتی و سایر درآمدهای اختصاصی تأمین می‌شود و مسئولان این نهاد بر بهبود مدیریت منابع و توسعه خدمات به ایثارگران تأکید دارند.
سعید اوحدی از تابستان ۱۴۰۳ برای دومین بار ریاست بنیاد را بر عهده گرفته و تمرکز او بر پیگیری حقوقی ایثارگران و توسعه طرح‌های تحول دیجیتال در این نهاد است. به گفته کارشناسان، این اقدامات می‌تواند دسترسی ایثارگران به خدمات مختلف را سریع‌تر و شفاف‌تر کند.
عملکرد آبان ماه بنیاد شهید؛ از همایش‌های بین‌المللی تا خدمات هوشمند
آبان ۱۴۰۴، ماه پرفعالیت بنیاد بود. نخستین همایش بین‌المللی جانبازان شیمیایی با عنوان «نفس‌های سوخته» در ۲۷ آبان در تهران برگزار شد. در این همایش بین‌المللی، علاوه بر حضور جمعی از جانبازان ایرانی، نمایندگانی از کشورهای مختلف که قربانی سلاح‌های شیمیایی بوده‌اند نیز حضور داشتند. این همایش با هدف انتقال تجربیات، تبادل اطلاعات و ترویج فرهنگ ایثار و مقاومت برگزار شد و میزبان برنامه‌های متنوع فرهنگی و آموزشی برای شرکت‌کنندگان بود. سعید اوحدی در نشست خبری پیش از همایش اعلام کرد: این همایش نه تنها گرامیداشت جانبازان است، بلکه زمینه‌ای برای پیگیری حقوقی جنایات شیمیایی در مجامع بین‌المللی فراهم می‌کند. همزمان، سمفونی «نفس‌های سوخته سردشت» رونمایی شد؛ اثری موسیقایی که روایتی هنری از فاجعه سردشت ۱۳۶۶ است.
در حوزه خدمات، بنیاد تا آبان ۱۴۰۴، ۱۹ خدمت هوشمند را راه‌اندازی کرده و برنامه‌ریزی برای افزودن ۱۰ خدمت دیگر تا پایان سال را اعلام کرده است. این خدمات شامل ثبت‌نام آنلاین وام مسکن، نوبت‌دهی درمانی از راه دور و سامانه اشتغال ایثارگران (isar.sti.ir) می‌شود. بر اساس گزارش‌ها، این تحولات، زمان انتظار خدمات را از ۴۵ روز به ۱۰ روز کاهش داده است، همچنین، در ۸ ماه نخست ۱۴۰۴، بیش از ۳۰۰ هزار دیدار حضوری با خانواده‌های شهدا انجام شده و در این دیدارها برخی از مشکلات جانبازان حل‌وفصل شده است.
یکی از دستاوردهای برجسته، پیگیری واردات خودرو برای جانبازان بالای ۵۰ درصد است. بنیاد شهید و امور ایثارگران و وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال ۱۴۰۴ طرح واردات خودرو برای جانبازان با درصد جانبازی مشخص را اجرایی کرده‌اند. این برنامه به منظور تسهیل شرایط زندگی و ارتقای رفاه جانبازان طراحی شده و امکان ثبت‌نام برای دریافت خودروهای وارداتی فراهم شده است. با وجود تصویب طرح، تحویل خودروها به مرور انجام می‌شود البته هنوز عدد دقیقی از تعداد تحویل‌شدگان منتشر نشده است. مسئولان بنیاد تأکید کرده‌اند که هدف این طرح، ارائه خدمات حمایتی متناسب با نیازهای جانبازان و خانواده‌های آن‌هاست.
در بخش فرهنگی، بنیاد بر «روایتگری شهدا» تمرکز شده است. در این باره اوحدی تأکید کرد: روایت زندگی شهدا، زمینه گسترش فرهنگ ایثار است در واقع در سال ۱۴۰۴، بنیاد شهید و امور ایثارگران فعالیت‌های فرهنگی و هنری گسترده‌ای در سطح ملی و استانی انجام داده است. این برنامه‌ها شامل تولید مستندها و آثار رسانه‌ای در حوزه ایثار و شهادت، برگزاری همایش‌ها و نشست‌های تخصصی، تولید محتوای آموزشی و روایتگری دیدارهای ایثارگران بوده است. بسیاری از این فعالیت‌ها با هدف انتقال فرهنگ ایثار به نسل جوان، تقویت هویت ملی و حفظ یاد شهدا انجام شده است. مسئولان بنیاد تأکید کرده‌اند که در کنار رشد کمی برنامه‌ها، کیفیت و دسترسی به محتوای فرهنگی برای خانواده‌های ایثارگران و مخاطبان عمومی نیز در اولویت قرار دارد.
همچنین، در آستانه هفته بسیج در آبان ماه، دیدار با خانواده شهید متین صفاریان نمادی از گرامیداشت شهدای دانش‌آموز شد؛ جایی که اوحدی جنگ ۱۲ روزه را «نماد مظلومیت ایران» خواند و از شهدای دانش‌آموز به عنوان «چراغ هدایت آیندگان» یاد کرد.
چالش‌های حقوقی، اقتصادی و اجتماعی پیش‌روی بنیاد شهید
چالش‌های حقوقی، اقتصادی و اجتماعی جامعه ایثارگری در سال ۱۴۰۴ افزایش یافته و همزمان، بنیاد شهید از گسترش خدمات و تدوین قوانین جدید خبر می‌دهد. تازه‌ترین اظهارات و گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که با وجود توسعه برنامه‌ها، نیاز به بازنگری قانونی، تأمین بودجه و رسیدگی به مسائل درمانی و معیشتی ایثارگران بیش از گذشته احساس می‌شود.
پیگیری‌های حقوقی جنگ ۱۲ روزه
به‌گفته مسئولان بنیاد، پیگیری حقوقی حوادث «جنگ ۱۲ روزه» همچنان در دستور کار است. سعید اوحدی در آبان ماه اعلام کرد: بنیاد در تعامل با قوه قضائیه، برای شناسایی و دفن ۲۰ شهید ناشناسِ حملات تروریستی رژیم صهیونیستی اقدام کرده است. در این جنگ، هزاران نفر به شهادت رسیده و مجروح شده‌اند؛ موضوعی که به گفته کارشناسان، بار روانی و معیشتی مضاعفی بر خانواده‌ها وارد کرده است.
فشارهای اقتصادی و تأخیر قانونی
بر اساس گزارش مرکز آمار، حقوق ایثارگران حدود ۳۰ درصد از تورم عقب مانده است. همزمان، شایعات مربوط به صدور کارت‌های جدید برای آزادگان از سوی بنیاد تکذیب و «شایعه‌سازی» توصیف شد؛ اما کارشناسان این موضوع را نشان‌دهنده وجود نارضایتی پنهان در بخشی از جامعه ایثارگری می‌دانند.
از سوی دیگر، تدوین «لایحه جامع حمایت از ایثارگران» در جریان است، اما به‌دلیل فرایند طولانی بررسی در دولت و مجلس، اجرای احتمالی آن به سال ۱۴۰۵ موکول شده است.
ابعاد اجتماعی و فرهنگی
حفظ و ترویج فرهنگ ایثار همچنان یکی از محورهای اصلی فعالیت بنیاد است. مدیرکل بنیاد شهید تهران با تأکید بر لزوم زنده نگه‌داشتن یاد شهدا اعلام کرد: کاهش نسل اول ایثارگران و نیاز به جذب نسل جوان، اجرای برنامه‌های نوین فرهنگی را ضروری کرده است، در همین راستا، سی‌وپنجمین نشست شورای راهبری تحول اداری بر افزایش بهره‌وری دستگاه‌ها تمرکز داشت، تا کمبودها و خلاء های موجود شناسایی و رفع شود.
وضعیت درمان و خدمات سلامت
کارگروه مشورتی معاونین بهداشت و درمان بنیاد نیز در نشست اخیر خود، با اشاره به ارائه خدمات درمانی به بیش از ۵۰ هزار جانباز در استان اصفهان، بر چالش کمبود داروهای تخصصی و ضرورت توسعه خدمات توانبخشی تأکید کرد.
نشست آموزش ارتقای بهره‌وری نیز با هدف استانداردسازی خدمات درمانی برگزار شد، اما مسئولان می‌گویند اجرای کامل آن در سطح ملی زمان‌بر خواهد بود.
آمار خدمات بنیاد شهید در سال ۱۴۰۴
بر اساس گزارش‌های رسمی بنیاد شهید و در چارچوب فهرست مقررات ابلاغ‌شده در ۱۹ آبان، خدمات ارائه‌شده به جامعه ایثارگری در سال ۱۴۰۴ در مقایسه با سال گذشته افزایش قابل توجهی داشته است. در حوزه درمان، اعلام شده که بخش عمده مشکلات درمانی جانبازان—حدود ۸۵ درصد—برطرف شده و با هدف تسهیل شرایط توانبخشی جانبازان بالای۵۰ درصد، خودرو ویژه آنها نیز وارد کشور شده است. افزون بر این، روند هوشمندسازی خدمات درمانی با ارائه نزدیک به ۲۰ خدمت نوین، از جمله خدمات پزشکی از راه دور (telemedicine) برای بیش از صد هزار ایثارگر، سرعت گرفته است.
در حوزه اشتغال و آموزش نیز اقدامات مهمی انجام شده و تبدیل وضعیت بیش از یازده هزار ایثارگر اجرایی شده است. سامانه ملی خدمات ایثارگران که مسئول ثبت و پیگیری درخواست‌های استخدامی است، نقش مهمی در ساماندهی این روند داشته و به شفافیت فرآیندها کمک کرده است.
در بخش مسکن، خدمات هوشمند جدیدی در حال توسعه است و پیش‌بینی می‌شود تعداد آنها تا پایان سال به حدود ۲۹ مورد برسد. علاوه بر این، با هدف حمایت از معیشت و توانمندسازی خانواده‌ها، وام‌های کم‌بهره به ده‌ها هزار خانواده ایثارگر اختصاص داده شده است.
حوزه فرهنگی نیز در سال جاری فعال‌تر از گذشته بوده و برگزاری صدها همایش، تولید آثار مستند و توسعه برنامه‌های روایتگری باعث افزایش حضور ایثارگران و خانواده‌های شهدا در فعالیت‌های فرهنگی شده است. بنا بر داده‌ها، مجموع فعالیت‌های فرهنگی و روایتگری نسبت به سال ۱۴۰۳ حدود ۲۰ درصد رشد داشته است؛ رشدی که نشان‌دهنده تلاش برای گسترش فرهنگ ایثار و انتقال آن به نسل‌های جدید است.
مقایسه با تجربیات جهانی؛ از آمریکا تا عراق
بررسی مدل‌های جهانی حمایت از ایثارگران نشان می‌دهد، کشورها بسته به ساختار سیاسی و اقتصادی خود، رویکردهای متفاوتی برای ارائه خدمات درمانی، توانبخشی و حمایتی دارند. در برخی کشورها، تمرکز اصلی بر پژوهش‌های پزشکی و روان‌شناختی است و برنامه‌های گسترده‌ای برای درمان آسیب‌های روانی ناشی از جنگ، به‌ویژه اختلالات استرسی، اجرا می‌شود. این کشورها معمولاً از بودجه‌های کلان و زیرساخت‌های پیشرفته برای ارائه خدمات درمانی دیجیتال، سامانه‌های نوبت‌دهی هوشمند و دسترسی سریع به مراکز درمانی برخوردارند.
برخی دیگر از کشورها، با سابقه درگیری‌های طولانی‌مدت، الگوی متفاوتی را دنبال می‌کنند و تمرکز خود را بر توانمندسازی و توانبخشی جسمی قرار داده‌اند. این کشورها با استفاده از شبکه‌های مردمی، سازمان‌های مقاومت و نهادهای محلی، خدمات را با هزینه کمتر و متکی بر مشارکت اجتماعی ارائه می‌کنند. در تعدادی از کشورهای منطقه نیز، پیگیری‌های حقوقی و بین‌المللی برای ثبت و مستندسازی جنایات جنگی و دفاع از حقوق خانواده‌های آسیب‌دیدگان در اولویت قرار دارد و بخشی از خدمات حمایتی در همین مسیر تعریف می‌شود.
مقایسه این تجربه‌ها با وضعیت موجود در ایران نشان می‌دهد که کشور ما با داشتن یکی از بزرگ‌ترین جمعیت‌های ایثارگری، شبکه‌ای گسترده از خدمات حمایتی را ایجاد کرده است؛ با این حال، نیاز به توسعه ابزارهای دیجیتال، تسریع روند پیگیری‌های حقوقی و به‌روزرسانی خدمات متناسب با شرایط اقتصادی امروز کاملاً محسوس است. الگوهای جهانی تأکید می‌کنند که موفقیت پایدار در این حوزه زمانی حاصل می‌شود که حمایت‌های درمانی، معیشتی، فرهنگی و حقوقی همزمان با هم و در قالب یک نظام یکپارچه اجرا شود؛ مسیری که ایران نیز در سال‌های اخیر تلاش دارد آن را با سرعت و دقت بیشتری دنبال کند.
در واقع بنیاد شهید در ۱۴۰۴، با برگزاری همایش‌هایی مانند «نفس‌های سوخته» و ارائه ۲۹ خدمت هوشمند تا پایان سال، گام‌های بلندی برداشته، اما چالش‌های حقوقی جنگ ۱۲ روزه، اقتصادی تحریم‌ها و اجتماعی حفظ فرهنگ ایثار، نیازمند همت بیشتر است. سعید اوحدی درست می‌گوید که «خدمت به ایثارگران توفیق و وظیفه ماست»؛ اما این توفیق، با همکاری دولت، مجلس و قوه قضائیه کامل می‌شود. در آستانه ۱۴۰۵، انتظار می‌رود لایحه جامع تصویب و بودجه افزایش یابد تا ایثارگران، نه تنها حمایت شوند، بلکه الگویی برای نسل جوان باشند.
انتهای پیام/خ
نظر شما