به گزارش خبرنگار حیات، مهدیه چوپانی- در سال‌های اخیر با گسترش پوشش اینترنت پرسرعت در کشور و دسترسی همه اقشار جامعه به پلتفرم‌های آنلاین، مشاغل خانگی جهشی کم‌سابقه را تجربه کرده‌اند. نقطه اوج این تحول، دوران همه‌گیری کرونا بود؛ زمانی که محدودیت‌های تردد و نگرانی از حضور در محیط‌های شلوغ، خریداران را به سمت بازارهای مجازی و فروشندگان را به سمت راه‌اندازی کسب‌وکارهای خانگی سوق داد.

کارشناسان از کرونا به‌عنوان «نقطه عطف» در دیجیتالی شدن خرده‌فروشی و ایجاد فرصت‌های اقتصادی در منازل یاد می‌کنند. توسعه مشاغل خانگی در سال‌های اخیر به یکی از محورهای مهم اشتغال‌زایی و تاب‌آوری اقتصادی در ایران و جهان تبدیل شده است. گسترش اینترنت، تغییر سبک زندگی و گرایش به اقتصاد دیجیتال، شکل تازه‌ای از بازار کار را رقم زده که در آن «خانه»، به جایگاه تولید و درآمد بدل شده است.

نگاهی به مشاغل خانگی در کشورهای جهان

برای این که بتوان تصمیم درستی در مورد سازمان دهی مشاغل خانگی در ایران صحبت کرد لازم است تا از تجربیات سایر کشورهای در این حوزه استفاده کرد. اینگونه تجربیات کشورهای پیشرفته جهان می تواند نقش مهمی در شکل گیری نظامی هدفمند در حوزه مشاغل خانگی در ایران داشته باشند.

مشاغل خانگی در چین

چین به عنوان دومین اقتصاد قدرتمند جهان و به عنوان پرجمعیت‌ترین کشور در دنیا، توانسته است مشاغل بسیاری را برای مردم ایجاد کند. طبق آمارها چیزی در حدود هشتصد میلیون شغل در کشور چین ایجاد شده است که این امر نشان دهنده توجه خاص دولتمردان این کشور به مسئله اشتغال است.

مشاغل خانگی یکی از مهمترین ارکان شکل‌دهنده اقتصاد در کشور چین هستند. در این کشور مشاغلی همچون، فروشگاه‌های آنلاین و اینترنتی، کسب درآمد از طریق فضای مجازی و تلفن‌های همراه، تولید مواد غذایی و صنایع دستی در مقیاس کوچک، بازاریابی، مترجمی زبان، کلاس‌های آنلاین و.... مشاغلی هستند که به صورت خانگی دنبال می‌شوند.همچنین تولید صنایع‌دستی و سوغات محلی مثل سفال‌گری، کنده‌کاری روی چوب، بافت سنتی، فروشگاه‌های آنلاین در پلتفرم‌هایی مانند Taobao و WeChat Shop برای فروش لباس، غذا و لوازم خانگی؛ تولید مواد غذایی خانگی مانند نودل دست‌ساز، ترشی و چای‌های گیاهی. کسب درآمد از طریق اپلیکیشن‌های موبایلی (مثل تولید محتوا در Douyin – تیک‌تاک چینی) از دیگر مشاغل خانگی به حساب می آید.

در کشور چین نهادهای متعددی برای ساماندهی به وضعیت کسب و کارهای خانگی وجود دارد. این کشور با آموزش نیروهای مختلف و همچنین دسترسی به اطلاعات و سازماندهی کنسرسیوم‌های بازار، توانست گام مهمی در جهت ارتقاء و پیشرفت مشاغل خانگی بردارد. یکی از موضوعات بسیار مهمی که در مورد مشاغل خانگی در چین مورد توجه قرار گرفته است، موضوع بازاریابی و فروش محصولات مختلف است. بازاریابی محصولات در سطح منطقه ای، کشوری و حتی بین المللی به خوبی انجام پذیرفته است.

مشاغل خانگی در آمریکا

در کشور آمریکا مشاغل خانگی نقش پر رنگی دارند. به طوری که رقمی در حدود ۲ و نیم میلیون نفر به صورت پاره وقت و ۷ میلیون نفر به صورت تمام وقت به کسب درآمد از طریق مشاغل خانگی مشغول هستند. در گذشته مشاغل خانگی ۳۰ درصد از مشاغل و کسب و کارهای کوچک را تشکیل می‌دادند که امروزه این رقم به بیش از ۵۰ درصد رسیده است. این امر نشان دهنده اهمیت مشاغل خانگی در این کشور است.

طراحی گرافیک، تولید محتوا و فریلنسری آنلاین از طریق سایت‌هایی مثل Upwork یا Fiverr، فروش محصولات دست‌ساز در Etsy (مثلاً شمع، صابون، زیورآلات)، آشپزی و تهیه غذاهای خانگی برای فروش محلی، کسب‌وکارهای دیجیتال مثل پادکست، بلاگ و آموزش‌های آنلاین. خدمات حسابداری یا مشاوره حقوقی از خانه از جمله مشاغلی است که در امریکا مورد استقبال قرار گرفته است.

در آمریکا سازمانی به نام اداره کسب و کارهای کوچک وجود دارد که مساعدت‌های مالی و اعتباری دولت فدرال را به این واحدها ارائه می‌کند. این مساعدت‌ها فقط به کمک‌های مالی و اعتباری ختم نمی‌شود، بلکه وزارت بازرگانی این کشور، دفاتر خاصی دارد که از طریق آن‌ها اطلاعات مورد نیاز کسب و کارهای خانگی و کوچک دربارة بازارهای داخلی و خارجی را در اختیارشان قرار می‌دهد.

مشاغل خانگی در استرالیا

در استرالیا نیز نگاه خاصی به مشاغل خانگی وجود دارد؛ به طوری که رقمی بین ۶ تا ۷ درصد مشاغل این کشور را کسب و کارهای خانگی تشکیل می‌دهند. این مشاغل سالانه رقمی در حدود ۸۰ هزار دلار فروش دارند. به طور کلی در این کشور ۶۸۰ هزار واحد در زمینه کسب و کارهای خانگی مشغول به فعالیت هستند. در استرالیا نیز تدابیری برای سازماندهی به این مشاغل اتخاذ شده است که بر اساس آن می‌توان به مشکلات و مسائل این کسب و کارها رسیدگی کرد.

مشاوره و آموزش آنلاین (Coaching & Tutoring)، فروش لباس و محصولات بومی در وب‌سایت eBay و Shopify، نویسندگی و تولید محتوای دیجیتال برای برندها، کسب‌وکارهای محیط‌زیستی کوچک مثل تولید محصولات ارگانیک خانگی، خدمات مراقبت از سالمندان یا حیوانات خانگی در منزل از جمله خدمات خانگی در استرالیا محسوب میشود.

مشاغل خانگی در تایوان

کشور تایوان یکی از کشورهای پیشتاز در حوزه توسعه کسب و کارها و مشاغل خانگی به شمار می‌رود. پس از جدایی تایوان از چین، اقتصاد این کشور با همین مشاغل خانگی رشد کرد. به طوری که امروزه رقمی در حدود ۸۰ درصد مشاغل این کشور به طور مستقیم و غیر مستقیم با مشاغل خانگی در ارتباط هستند.

سیاست‌های حمایتی در این حوزه، تامین نیازهای مالی و اعتباری، تشویق مردم به رواج کسب و کارهای خانگی، توسعه یکپارچه توانمندی‌هایی در رابطه با تکنولوژی و بازنگری در مورد سیاست‌های مالیاتی، محدودیت‌های بازرگانی، صادراتی و قوانین حقوقی، همگی عواملی هستند که بر روی پیشرفت و توسعه مشاغل و کسب و کارهای خانگی در تایوان موثر بوده‌اند.

تولید قطعات الکترونیکی کوچک و مونتاژ در خانه، دوخت و طراحی لباس و کیف‌های دست‌دوز صادراتی، کسب‌وکارهای مرتبط با فناوری (مانند طراحی وب‌سایت و برنامه‌نویسی فریلنسی)، بسته‌بندی محصولات کشاورزی و ارسال مستقیم به مشتریان، تولید و فروش صنایع‌دستی سنتی تایوانی از جمله مشاغل خانگی است.

مشاغل خانگی در ایتالیا

در برخی از مناطق کشور ایتالیا که از نظر اقتصادی نسبت به سایر مناطق توسعه نیافته محسوب می‌شدند، دولت سعی بر ایجاد اقتصادی مبتنی بر مشاغل خانگی در این کشور داشته است. در این کشور با تکیه بر تولیدات چرمی و همچنین سایر مشاغل خانگی حتی در قسمت‌هایی که نرخ بیکاری به بالاتر از ۲۲ درصد رسیده بود، افراد زیادی مشغول به کار شدند.

تولید کیف، کفش و کمربند چرمی دست‌دوز (به‌ویژه در جنوب ایتالیا). ساخت و فروش پاستا، سس و نان‌های محلی در خانه، دوخت لباس‌های سنتی و طراحی مد خانگی، نقاشی و مجسمه‌سازی برای فروش در بازارهای محلی و اینترنتی، کسب‌وکارهای هنری خانوادگی مثل عکاسی و گلدوزی از جمله مشاغلی است که در ایتالیا به صورت خانگی رشد داشته.

رونق مشاغل خانگی در ایران

در ایران نیز مشاغل خانگی به عنوان یکی از موثرترین راهکارهای اشتغال‌زایی و توسعه اقتصاد خانواده‌ها مطرح هستند. با این حال، نبود حمایت‌های هدفمند، ضعف زیرساخت‌ها و کمبود دسترسی به بازار فروش، مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی فعالان این حوزه است.

سهم مشاغل خانگی از بازار کار، با توجه به گزارش‌های مختلف، بین ۱۰تا ۱۵درصد تخمین زده شده است. برخی گزارش‌ها سهم مشاغل غیررسمی را، که شامل مشاغل خانگی هم می‌شود، تا ۵۷درصد نیز اعلام کرده‌اند. این مشاغل نقش مهمی در اقتصاد دارند و به عنوان یک منبع مهم اشتغال به شمار می‌آیند.

کسب‌وکار خانگی، برای بسیاری از صاحبان آن یک معامله دو سر برد است. فروشنده نیازی به پرداخت اجاره مغازه، خرید تجهیزات فروشگاهی، تهیه انبار یا پرداخت مالیات‌های ثابت ندارد و می‌تواند با حداقل امکانات عملیات فروش را مدیریت کند. در مقابل، خریدار نیز بدون خروج از خانه و تنها با جست‌وجو در صفحات مجازی، به گستره وسیعی از کالاها با امکان مقایسه سریع قیمت و کیفیت دسترسی پیدا می‌کند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد این موج جدید شغلی محدود به قشر یا سطح تحصیلی خاصی نیست. فارغ‌التحصیلانی که به دلیل رکود بازار کار از ورود به مشاغل رسمی بازمانده‌اند، زنان خانه‌دار، سرپرستان خانوار و حتی کارکنانی که به دنبال شغل دوم یا درآمد مکمل هستند، بخشی از این بدنه را تشکیل می‌دهند.

کافی است هر صفحه‌ای در پلتفرم‌های داخلی یا خارجی باز شود تا حجم انبوهی از تبلیغات مربوط به فروشندگان خانگی به چشم بخورد؛ از باغدار و تولیدکننده‌ای که بدون واسطه محصول را به دست مشتری می‌رساند تا فروشگاه‌دارانی که انبار فیزیکی ندارند و تنها با سفارش‌گیری آنلاین فعالیت می‌کنند. حضور پررنگ صفحات آموزشی و دوره‌های انگیزشی راه‌اندازی کسب‌وکار خانگی نیز نشان می‌دهد این جریان تنها یک روند گذرا نیست، بلکه به یک الگوی پایدار درآمدزایی بدل شده است.

دیجیتالی‌شدن سبک زندگی، اعتماد رو به رشد کاربران به خرید آنلاین، و سهولت ورود به بازار از خانه، زمینه را برای تداوم این نوع از اشتغال فراهم کرده است.

در سال‌های اخیر، با توجه به تغییرات اقتصادی و اجتماعی در ایران، مشاغل خانگی به‌عنوان یکی از راه‌های مؤثر برای تأمین درآمد و اشتغال‌زایی مطرح شده‌اند. این مشاغل با توجه به ویژگی‌هایی همچون سرمایه‌گذاری کم، انعطاف‌پذیری زمانی و مکانی، و امکان کار در منزل، مورد توجه بسیاری از افراد قرار گرفته‌اند.
«مریم» ۳۲ ساله است. کارش را سه سال پیش با دو متر پارچه و یک چرخ خیاطی قدیمی در خانه‌اش در کرج شروع کرد. حالا صفحه اینستاگرام او بیش از ۴۰ هزار دنبال‌کننده دارد و ماهانه تا ۴۰ میلیون تومان از فروش مانتوهای دست‌دوزش درآمد دارد.
او می‌گوید: فکر نمی‌کردم یه روز بتونم با یه چرخ خیاطی ساده، خرج خونه‌مو دربیارم. حالا دو نفر دیگه هم کنارم کار می‌کنن.

یا در گوشه‌ی دیگر از کشور، «الهام» در یزد با درست کردن مربا و ترشی خانگی، توانسته محصولاتش را به چند فروشگاه محلی و حتی به چند کشور همسایه بفرستد. میانگین درآمد او حالا به ۳۰ میلیون تومان در ماه رسیده است.

«سهیل »، ۲۷ ساله از تبریز، بعد از دوران کرونا تصمیم گرفت مهارت فتوشاپ و طراحی‌اش را به درآمد تبدیل کند. او از اتاق کوچکش کار را شروع کرد و حالا برای چندین برند کوچک تولید محتوا و طراحی پست‌های تبلیغاتی انجام می‌دهد. او می‌گوید: «اولش فقط ماهی دو میلیون درمی‌آوردم، ولی حالا درآمدم به ۲۵ تا ۳۰ میلیون تومان در ماه رسیده و حتی با مشتری‌های خارج از کشور هم کار می‌کنم. سهیل می‌گوید یکی از مزیت‌های کار خانگی این است که «همه چیز در کنترل خودته، بدون اجاره دفتر و هزینه‌ی رفت‌وآمد.»

«نسرین»، مادر دو فرزند از رشت، با پخت شیرینی‌های خانگی وارد بازار شد. او از طریق گروه‌های تلگرامی و صفحه اینستاگرامش سفارش می‌گیرد. الان روزانه حدود ۴۰ تا ۵۰ بسته شیرینی می‌فروشد و ماهانه درآمدی حدود ۳۵ میلیون تومان دارد. او می‌گوید: «اولش فقط برای فامیل می‌پختم، ولی وقتی دیدم استقبال زیاده، با وام مشاغل خانگی یه فر کوچک خریدم و کارم جدی شد. الان حتی به چند کافی‌شاپ محلی هم شیرینی می‌دهم.

گسترش دسترسی به اینترنت و فناوری‌های نوین، فرصت‌هایی را برای افراد فراهم کرده تا بدون نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان، کسب‌وکارهای خود را راه‌اندازی کنند. پلتفرم‌های آنلاین به‌عنوان ابزارهایی برای فروش محصولات و خدمات مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

با توسعه زیرساخت‌های ارتباطی و افزایش سرعت اینترنت در سال‌های اخیر، مسیر فعالیت برای مشاغل خانگی دیجیتال هموارتر شده است. رشد کیفیت و سرعت اینترنت، تأثیر مستقیمی بر میزان فروش و ارتباط با مشتریان دارد؛ چراکه بارگذاری سریع‌تر تصاویر و ویدئوها، تعامل بهتر کاربران با صفحات فروش و تجربه‌ی خرید آسان‌تر، از عوامل مؤثر در افزایش اعتماد و فروش آنلاین به شمار می‌رود.

کارشناسان حوزه ارتباطات معتقدند بهبود کیفیت اینترنت و رفع محدودیت از پلتفرم‌های پرکاربرد می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در پویایی بازار دیجیتال ایران داشته باشد و به افزایش سهم اقتصاد دیجیتال درتولید ناخالص داخلی کشور کمک کند.

چه مشاغلی در فروشگاه های آنلاین می بنیم؟

صنایع دستی و هنرهای سنتی، مانند گلیم‌بافی، سفالگری، جواهرسازی و بافتنی از جمله مشاغل خانگی رایج در ایران هستند. این صنایع نه‌تنها به‌عنوان منبع درآمد برای خانواده‌ها عمل می‌کنند، بلکه به حفظ و ترویج فرهنگ و هنرهای سنتی کشور نیز کمک می‌کنند.

خدمات آموزشی و مشاوره‌ای با توجه به افزایش تقاضا برای آموزش‌های آنلاین، بسیاری از افراد به ارائه دوره‌های آموزشی در زمینه‌های مختلف مانند زبان‌آموزی، برنامه‌نویسی، طراحی گرافیک و مشاوره‌های روان‌شناسی پرداخته‌اند.

تولید محتوا و مدیریت شبکه‌های اجتماعی؛ با گسترش استفاده از شبکه‌های اجتماعی، نیاز به تولید محتوا و مدیریت این پلتفرم‌ها افزایش یافته است. افرادی که در این زمینه‌ها تخصص دارند به ارائه خدمات به کسب‌وکارها و برندهای مختلف پرداخته‌اند.

امروز بسیاری از صاحبان کسب‌وکارهای کوچک، فروشندگان آنلاین و برندهای محلی، برای معرفی و تبلیغ محصولات خود به مدیران صفحات مجازی، تولیدکنندگان ویدئو، عکاس‌های محتوایی و ادمین‌های حرفه‌ای اعتماد می‌کنند. این تقاضا، فضایی برای اشتغال خانگی افراد خلاق، فارغ‌التحصیلان رشته‌های ارتباطات، گرافیک، بازاریابی و حتی نوجوانان علاقه‌مند به فضای مجازی ایجاد کرده است.

فروش محصولات غذایی خانگی؛ مانند مربا، ترشی، شیرینی و نان‌های خانگی از جمله مشاغل پرطرفدار در ایران هستند. این محصولات به‌ویژه در بازارهای محلی و آنلاین با استقبال خوبی مواجه شده‌اند.

کارشناسان معتقدند این تغییر، نشانه‌ی شکل‌گیری اقتصاد خلاق و دیجیتال خانگی در کشور است. به گفته‌ی کارشناس بازاریابی دیجیتال، در گذشته شغل خانگی بیشتر با صنایع‌دستی یا تولید مواد غذایی تعریف می‌شد، اما امروز محتوای دیجیتال نیز همان نقش را در اقتصاد ایفا می‌کند. هزینه ورودی پایین، بازار گسترده و امکان انجام کار از منزل، سه مزیت کلیدی این نوع اشتغال است.

از سوی دیگر، رشد این نوع فعالیت‌ها، نیاز به مهارت‌های جدید را هم برجسته کرده است. بسیاری از فعالان این حوزه، از طریق دوره‌های آموزشی آنلاین، مهارت‌هایی چون عکاسی با موبایل، تدوین ویدئو، تولید پادکست و مدیریت تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی را یاد می‌گیرند.

طبق گزارش‌های رسمی، در سال ۱۴۰۰، بیش از ۳ میلیون نفر در ایران در حوزه مشاغل خانگی فعالیت داشته‌اند. همچنین، در استان تهران، طی سه سال اخیر، بیش از ۲۶۶ هزار مجوز در حوزه مشاغل خانگی صادر شده و بیش از ۴۶۳۰ میلیارد ریال تسهیلات قرض‌الحسنه به متقاضیان پرداخت شده است.

و اما تسهیلات

از انجا که مشاغل خانگی نیز مانند دیگر مشاغل نیاز به حمایت دارند دولت نیز سعی دارد برای توسعه ان تسهیلاتی ارائه دهد از این رو، بر اساس اعلام معاون اشتغال وزارت کار، یکی از دغدغه‌های جدی دولت در سال جاری، تسهیل پرداخت وام‌های خرد و خانگی بوده است. به گفته وی، بانک مرکزی در تیرماه مصوبه ای مربوط به پرداخت تسهیلات مشاغل خانگی را ابلاغ کرد که ویژگی مهم این طرح، حذف بروکراسی اداری و تسریع در روند ارجاع پرونده‌ها به بانک‌ بود و متقاضیان بدون نیاز به مراحل طولانی اداری، بود و می‌توانستند از تسهیلات تکلیفی بانک‌ها بهره‌مند شوند.

همچنین معاون اشتغال وزارت کار وعده داده بود سقف وام برای مشاغل خرد و خانگی تا ۱۵۰ میلیون تومان برای افراد مستقل و تا ۳۰۰ میلیون تومان برای رسته‌های خاص تعیین شده شود. همچنین در قالب طرح «پشتیبان»، کسب‌وکارهایی که بتوانند زنجیره‌ای از مشاغل را سامان دهند، تا سقف چهار میلیارد تومان با نرخ سود چهار درصد تسهیلات دریافت می‌کنند.در این راستا افزایش ۴۰ درصدی سقف تسهیلات مشاغل خانگی نسبت به سال گذشته یکی درگیر از اقدامات مثبت در راستای حمایت از مشاغل خانگی است.

کارشناسان اقتصادی نیز معتقدند که تقویت نظام تسهیلاتی، آموزش بازاریابی دیجیتال، راه‌اندازی سامانه‌های فروش هوشمند و توسعه بیمه اجتماعی برای فعالان خانگی، می‌تواند این بخش را از حالت سنتی خارج کرده و به یکی از محورهای اصلی اقتصاد دیجیتال و اشتغال پایدار تبدیل کند.

در سال‌های اخیر برخی استان‌ها اقدام به ایجاد بازارچه‌های دائمی و دوره‌های آموزش آنلاین برای فعالان خانگی کرده‌اند، با این حال کارشناسان بر این باورند که هنوز این اقدامات به‌صورت نظام‌مند و سراسری اجرا نشده است.

مشاغل خانگی در ایران امروز به عنوان ابزار مؤثر توسعه و توانمندسازی اقتصادی خانواده‌ها شناخته می‌شوند و حمایت مستمر و برنامه‌ریزی‌شده از این بخش، می‌تواند نقش مهمی در رونق تولید داخلی ، توسعه اقتصاد دیجیتال و کاهش نرخ بیکاری ایفا کند.

انتهای پیام/