به گزارش خبرنگار اقتصادی حیات،در عصر حاضر که فناوری اطلاعات و ارتباطات به یکی از ستون‌های اصلی توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورها تبدیل شده است، نقش زیرساخت‌های مخابراتی بیش از پیش اهمیت یافته است. در این میان، توسعه شبکه فیبر نوری به عنوان فناوری برتر انتقال داده، یکی از ضرورت‌های اجتناب‌ناپذیر برای تحقق چشم‌انداز دیجیتال کشور به شمار می‌رود.فیبر نوری، فناوری پیشرفته‌ای است که با استفاده از نور برای انتقال اطلاعات، امکان ارسال حجم بسیار بالایی از داده‌ها را با سرعتی چند برابر روش‌های سنتی فراهم می‌کند. این فناوری به دلیل برخورداری از پهنای باند وسیع، تلفات کم، مقاومت بالا در برابر نویزهای الکترومغناطیسی و امنیت بیشتر، به سرعت جایگزین کابل‌های مسی و سایر روش‌های قدیمی شده است.و به دلیل ماهیت انتقال نوری، امنیت بالاتری نسبت به کابل‌های مسی دارد همچنین امکان شنود یا نفوذ در آن بسیار دشوارتر است. این ویژگی، اهمیت استفاده از فیبر نوری را در انتقال داده‌های حساس، از جمله اطلاعات بانکی، دولتی و شخصی، دو چندان می‌کند. علاوه بر این، مقاومت بالای فیبر نوری در برابر شرایط محیطی و نویزهای الکترومغناطیسی، پایداری شبکه را تضمین می‌کند.

افزایش نیاز به پهنای باند و اینترنت پرسرعت

در سال‌های اخیر، رشد چشمگیر استفاده از اینترنت پرسرعت در بخش‌های مختلف کشور مانند آموزش مجازی، تجارت الکترونیک، خدمات دولت الکترونیک، و سرگرمی‌های آنلاین، موجب افزایش نیاز به پهنای باند بسیار بالا شده است. به ویژه با همه‌گیر شدن فناوری‌های نوین مانند ویدئوکنفرانس، استریمینگ و بازی‌های آنلاین، زیرساخت‌های ارتباطی موجود پاسخگوی نیازهای جدید نیستند و لازم است شبکه فیبر نوری به طور گسترده توسعه یابد.همچنین نقش اساسی در تحقق فناوری‌های نوین مانند اینترنت اشیا (IoT)، شهرهای هوشمند و شبکه‌های نسل پنجم تلفن همراه (5G) دارد. بدون وجود زیرساخت‌های قدرتمند فیبر نوری، امکان بهره‌برداری کامل از این فناوری‌ها فراهم نیست. بنابراین، گسترش این شبکه یکی از پیش‌شرط‌های مهم برای ورود به عصر دیجیتال و هوشمندسازی است.

یکی از اهداف مهم گسترش فیبر نوری، کاهش شکاف دیجیتال بین مناطق شهری و روستایی است. هم‌اکنون بسیاری از مناطق محروم و دورافتاده کشور از خدمات اینترنت پرسرعت محروم‌اند که این امر نابرابری در دسترسی به اطلاعات و خدمات دیجیتال را افزایش می‌دهد. توسعه شبکه فیبر نوری در این مناطق می‌تواند گام مهمی در جهت عدالت اجتماعی و فرصت‌های برابر برای همه اقشار جامعه باشد.

با وجود مزایای متعدد، توسعه شبکه فیبر نوری با چالش‌هایی نیز همراه است.برخی موانع و چالش‌ها موجب شده سرعت اجرای پروژه در برخی شهرها کمتر از میزان مورد انتظار باشد. یکی از چالش‌های اصلی، فرآیند اخذ مجوز حفاری از شهرداری‌ها به‌ویژه در کلان‌شهرهاست.همچنین هزینه بالای نصب و احداث زیرساخت‌ها، نیاز به نیروی متخصص فنی، مشکلات پوشش‌دهی در مناطق دورافتاده و سخت‌گذر، و کندی در تصویب قوانین حمایتی از دیگر مشکلات توسعه این فناوری است.مسئولان و کارشناسان فناوری اطلاعات بر این باورند که تنها با همکاری موثر میان دولت و بخش خصوصی می‌توان چالش‌های موجود را پشت سر گذاشت. سرمایه‌گذاری هدفمند دولت در زیرساخت‌های اصلی، همراه با مشوق‌های مالی و قانونی برای شرکت‌های فعال، می‌تواند روند توسعه را تسریع کند. همچنین، آموزش و توانمندسازی نیروی انسانی متخصص در حوزه نصب و نگهداری شبکه فیبر نوری، از دیگر راهکارهای مهم است.

برنامه‌ها و طرح‌های توسعه‌ای

وزارت ارتباطات از سال ۱۴۰۱ پروژه ملی «فیبر نوری منازل و کسب‌وکارها» را با هدف ایجاد ۲۰ میلیون اتصال آغاز کرده است. صندوق توسعه شبکه فیبر نوری نیز برای تأمین مالی و تسریع پروژه‌ها ایجاد شده است. هدف‌گذاری پوشش بیش از ۱٬۲۰۰ شهر و ایجاد حداقل ۵ میلیون اشتراک در هر سال از جمله اهداف اصلی این طرح است.در اردیبهشت سال گذشته توافقی بین شرکت مخابرات، استانداری و شهرداری مشهد انجام شد و قرار شد تا پایان ۱۴۰۴ کل شهر تحت پوشش فیبر نوری قرار گیرد. این شهر اکنون به بزرگ‌ترین کارگاه اجرای فیبرنوری کشور تبدیل شده و هم‌زمان اتصال ۵۰۰ سایت موبایل ایرانسل و همراه اول نیز پیش‌بینی شده است.هدف آن ایجاد ۷ میلیون اتصال فیبر نوری و تکمیل عملیات سواپ و تغییر تکنولوژی تا پایان سال آینده تعیین شده است. اما در حال حاضر در شهر تهران ضریب نفوذ فیبر کمتر از ۵ درصد است

تا نیمه سال ۱۴۰۲، طول شبکه فیبر نوری کشور به حدود ۱۹۲٬۶۳۰ کیلومتر رسیده که نسبت به ۱۶۹٬۵۴۰ کیلومتر در سال ۱۳۹۹ رشد قابل توجهی داشته است. این توسعه شامل افزایش کابل‌کشی داخل شهری، بین‌شهری و روستایی بوده است. پروژه‌های بزرگی مانند «نجما» با نصب و فعال‌سازی هزاران نقطه دسترسی (FAT) نیز در جریان است.تا آذر ۱۴۰۳، حدود ۶۱۵ هزار مشترک از خدمات فیبر نوری استفاده می‌کنند (۳۹۱ هزار FTTH و ۲۲۴ هزار VDSL). پوشش این خدمات تاکنون حدود ۸ میلیون خانوار و کسب‌وکار را شامل شده و در ۶۰۰ شهر اجرا شده است. با این حال توسعه فیبر به کندی پیش می رود به طوریکه در خوش بینانه ترین حالت تا پنج سال آینده شهر تهران به طور کامل مجهز به فیر نوری می‌شود

تولید و نوسازی تجهیزات

در حال حاضر هزاران کیلومتر فیبر نوری و تجهیزات انتقال در داخل تولید شده و در پروژه‌های مختلف (از جمله خراسان رضوی و اصفهان) استفاده می‌شود. نوسازی کامل شبکه‌های انتقال در ۳۱ استان با تجهیزات بومی در حال انجام است. همچنین تولید مودم‌های فیبر نوری و تجهیزات انتقال داخلی توسعه یافته تا وابستگی به واردات کاهش یابد.

در پایان اینکه اگرچه نسبت به کشورهای منطقه عقب‌ماندگی وجود دارد، اما زیرساخت‌های گسترده‌ای، به‌ویژه در تهران، فراهم شده است. با این حال، همکاری نکردن برخی نهادها و محدودیت‌های گذشته موجب کندی پروژه‌ها شده است. وزارت ارتباطات و مخابرات در حال حذف این موانع و تسهیل توسعه هستند.تأمین مالی پایدار، هماهنگی میان نهادها، تعرفه‌گذاری مناسب و فرهنگ‌سازی برای استفاده از اینترنت ثابت از مهم‌ترین چالش‌های توسعه فیبر نوری در ایران است. مقاومت نهادی، بروکراسی و کندی اجرای پروژه‌ها نیز در گزارش‌های رسمی و رسانه‌ای به عنوان موانع اصلی ذکر شده است. با رفع موانع و اجرای برنامه‌های هدفمند، می‌توان طی چند سال آینده به پوشش گسترده و استانداردهای بین‌المللی نزدیک شد.