به گزارش خبرنگار اقتصادی پایگاه خبری حیات طرح نهضت ملی مسکن در ادامه‌ سیاست‌های دولت برای خانه‌دار کردن اقشار متوسط و کم‌درآمد، نخستین بار در سال ۱۴۰۰ و با هدف ساخت ۴ میلیون واحد مسکونی طی چهار سال کلید خورد. این طرح، نسخه‌ ارتقایافته‌ای از تجربه‌های پیشین در حوزه مسکن مهر و اقدام ملی بود، با این تفاوت که قرار بود با تأکید بر مشارکت بانک‌ها، واگذاری زمین و تأمین زیرساخت‌ها، مشکلات گذشته تکرار نشود.

در ابتدا، قرار بود متقاضیان واجد شرایط (شامل متأهلین فاقد مالکیت، ساکنان حداقل پنج ساله یک شهر و دارای فرم «ج» سبز) بتوانند با پرداخت آورده‌ای تدریجی 150 میلیون تومانی و دریافت تسهیلات بلندمدت، به خانه‌دار شدن نزدیک شوند.

دیماه سال 1400 یعنی حدود 4 ماه پس از آغاز نهضت ملی مسکن، رستم قاسمی وزیر فقید راه و شهرسازی طی اظهاراتی از خانه‌دار شدن تهرانی‌ها در این با آورده 150 میلیون تومانی خبر داد. 

وی گفته بود: در پرداخت تسهیلات نهضت ملی از سوی بانک‌ها نگران نیستم، چون بانک‌ها باید تسهیلات بدهند و الآن هم بانک‌ها موظف شده‌اند 20 درصد مجموع تسهیلات را در اختیار مسکن قرار دهند البته همین 20 درصد تسهیلات هم در صنایع پشتیبانی مسکن استفاده خواهد شد.

وی افزود: سود تسهیلاتی که شورای پول و اعتبار برای بانک‌ها در نهضت ملی مسکن مشخص کرده است 18 درصد می‌باشد و اقساط این تسهیلات 20ساله است که اقساط آن به‌صورت پلکانی خواهد بود، فردی که امروز 450 میلیون تومان تسهیلات دریافت می‌کند طی 20 سال آینده حدود یک و نیم میلیارد تومان پرداخت می‌کند که پرداخت آن به‌صورت پلکانی خواهد بود. افرادی که امروز ثبت‌نام می‌کنند 2 سال بعد از تحویل مسکن پرداخت اقساط آن‌ها شروع می‌شود.

وی تاکید کرد: پیش‌بینی می‌کنیم فردی که در تهران زندگی می‌کند اگر 150 میلیون تومان آورده خودش باشد حتماً صاحب خانه خواهد شد، چون زمین رایگان است، تمهیدات خوبی با وزارت صمت داشتیم که مصالح به‌گونه‌ای خریداری شود که تورم کمتر در آن تأثیر داشته باشد، پروانه کار با قیمت ارزان در اختیار قرار می‌گیرد، سهم هزینه نظام مهندسی کمتر است و همچنین مالیات بسیار کمتری پرداخت می‌شود.

امروز حدود 40 ماه از این اظهارنظر می‌گذرد، طرح نهضت ملی مسکن در پیچ‌وخم‌های اجرایی، تأمین مالی، آماده‌سازی زمین و ناهماهنگی‌های نهادی گرفتار شده است. ضمن این‌که با دستور وزیر راه و شهرسازی بخش قابل توجهی از متقاضیان مجرد نهضت ملی مسکن از این طرح حذف شده‌اند.

وزیر راه و شهرسازی دولت چهاردهم اعلام کرده بیش از ۴۵۰ هزار واحد در حال ساخت است و تلاش برای اتصال متقاضیان به تسهیلات بانکی ادامه دارد.

اما گزارش‌های میدانی از تأخیرهای جدی در ساخت‌وساز، افزایش فشار مالی به متقاضیان، و نبود خدمات پشتیبان حکایت دارد؛ موضوعی که این گزارش سعی دارد آن را بازخوانی و تحلیل کند.

بانک‌ها پاشنه آشیل طرح مسکن‌سازی دولت

طبق آمار منتشر شده از سوی بانک مرکزی حدود 17 بانک و موسسه اعتباری طی 4 سال اخیر یک ریال هم تسهیلات به پروژه‌های نهضت ملی مسکن پرداخت نکرده‌اند.

بر اساس قانون جهش تولید مسکن،‌ بانک مرکزی سهمیه هر سال تسهیلات تکلیفی بانک‌ها و موسسات مالی را ابلاغ می‌کند. 

مطابق ابلاغیه انجام شده در سال اول یعنی از شهریور 1400 تا 1401 بانک‌ها باید 360 هزار میلیارد تومان، سال دوم (شهریور 1401 تا شهریور 1402) 458 همت، سال سوم (شهریور 1402 تا شهریور 1403) 605 هزار میلیارد تومان و در سال چهارم اجرای قانون مذکور (شهریور 1403 تا شهریور 1404) 797 هزار میلیارد تومان  تسهیلات پرداخت کنند.

با توجه به اعمال محدودیت در اطلاع‌رسانی آمار و ارقام نهضت ملی مسکن از سوی وزارت راه و شهرسازی دولت چهاردهم، خروجی دقیقی از میزان پرداخت تسهیلات نهضت ملی مسکن تا اسفند 1403 وجود ندارد اما مطابق آمار منتشر شده مسئولان سابق وزارت راه، تا اواخر مهرماه سال قبل بانک‌ها فقط به 30 درصد تعهدات خود عمل کرده‌اند، البته آنهم در پرداخت وام بلکه در امضای قرارداد.

با توجه به وضعیت نامناسب پرداخت تسهیلات بانکی، امروز پروژه‌های نهضت ملی مسکن در شرایط بغرنجی به سر می‌برند. موضوعی که باعث شده تا پیمانکاران این طرح نتوانند بر اساس  برنامه زمانبدی پیش بروند.

در واقع کمبود منابع مالی یکی از مهم‌ترین مشکلات نهضت ملی مسکن است که به طور جدی بر اجرای این طرح‌ها تأثیر گذاشته است. 

تأمین منابع مالی برای ساخت واحدها مسکونی از ضروریات اصلی این پروژه است.  در شرایط فعلی که تورم بالا و قیمت مصالح ساختمانی به طور پیوسته افزایش می‌یابد، تأمین اعتبار برای پروژه‌های مسکونی به یک مشکل اساسی تبدیل شده است. 

علاوه بر این، در بسیاری از موارد، منابع مالی اولیه برای شروع پروژه‌ها کافی نیست و نیاز به تزریق منابع جدید به طور مداوم وجود دارد.

این کمبود منابع مالی باعث تأخیر در شروع پروژه‌ها، متوقف شدن برخی از آنها و در نهایت افزایش هزینه‌ها شده که امروز گریبان متقاضیان را گرفته است.

وزیر راه گفته از میان ۸۰۰ هزار نفر دارای آورده، تاکنون ۴۵۰ هزار نفر به تسهیلات بانکی متصل شده‌اند؛ یعنی هنوز نزدیک به ۳۵۰ هزار نفر همچنان معطل اتصال به سیستم بانکی هستند. این در حالی‌ست که بدون این اتصال، فرآیند ساخت متوقف می‌ماند.

نهضتی برای خانه‌دار شدن یا آزمونی برای تاب‌آوری؟

وزیر راه و شهرسازی در تازه‌ترین اظهارات خود با اشاره به قانون جهش تولید مسکن و برنامه هفتم توسعه، از ثبت‌نام بیش از ۶ میلیون نفر در سامانه «تم» طی پنج سال گذشته خبر داد. اما از این تعداد، تنها یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار نفر واجد شرایط شناخته شدند؛ یعنی کمتر از ۲۵ درصد.

از میان افراد واجد شرایط نیز تنها ۸۰۰ هزار نفر آورده اولیه خود را تأمین کردند؛ آورده‌ای که در ابتدا قرار بود به صورت اقساطی و در چهار مرحله ۴۰ میلیون تومانی (هر چهار ماه یک بار) پرداخت شود، اما حالا تبدیل به یکی از اصلی‌ترین چالش‌های این طرح شده است.

 فشار آورده‌های نجومی؛ راهی جز انصراف؟

در ماه‌های اخیر، گزارش‌های میدانی از استان‌های مختلف کشور نشان می‌دهد روند دریافت آورده متقاضیان دچار تغییراتی اساسی شده که با وعده‌های اولیه تطابق ندارد. 

اکنون در برخی پروژه‌ها، متقاضیان در بازه زمانی یک تا دو ماهه، با درخواست‌هایی بین ۵۰ تا ۱۸۰ میلیون تومان مواجه شده‌اند. 

در تازه‌ترین نمونه در یکی از شهرهای اطراف تهران به متقاضیان پیامک اخطار حذف ارسال شده و از آنها خواسته شده تا اوایل ماه آینده آورده خود را به 400 میلیون تومان افزایش دهند. 

واقعیت آن است که این قبیل فشارهای مالی شدید، بسیاری از خانوارهای کم‌درآمد و حتی متوسط را به تصمیمی تلخ رسانده: خروج از طرح.

ز-عباسی یکی از متقاضیان مسکن در شهر جدید هشتگرد (مِهستان) در این‌باره به خبرنگار حیات می‌گوید: طبق اعلام اولیه شرکت عمران، انتظار داشتم هر 4 ماه یک بار مبلغی را به‌عنوان آورده واریز کنم. اما حالا باید تا یک هفته دیگر 64 میلیون تومان واریز کنم. این همه پول را از کجا بیاورم؟ مگر یک خانوار که سرپرست آن کارگر است می‌تواند این مبلغ را تامین کند؟ آنهم فقط در چند روز.

پیشرفت فیزیکی پروژه‌ها؛ امید یا سراب؟

وزیر اعلام کرده که بیش از ۴۵۰ هزار واحد در مراحل مختلف ساخت هستند، اما جزئیات دقیقی از مکان، درصد پیشرفت، یا زمان تحویل ارائه نشده است. بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد بسیاری از این واحدها در حد خاک‌برداری یا فونداسیون متوقف مانده‌اند.

زمین؛ کلید حل بحران یا بازتولید مشکل؟

در طرح نهضت ملی مسکن، تأمین زمین یکی از ارکان اصلی اجرای پروژه‌هاست. در این راستا سازمان ملی زمین و مسکن با هدف تأمین زمین‌های مورد نیاز، اقدام به شناسایی و تخصیص اراضی در مناطق مختلف کشور کرده است. 

بر اساس گزارش‌ها، تاکنون حدود ۱۰۰ هزار هکتار زمین برای این طرح تأمین شده است. این میزان زمین شامل اراضی روستایی، شهری و شهرهای جدید می‌شود.​

با این حال، برخی انتقادات به روند تأمین زمین وارد شده است. برخی معتقدند که تأمین زمین به‌صورت متمرکز و در مناطق خاص ممکن است منجر به عدم تعادل در توزیع مسکن و فشار بر زیرساخت‌های محلی شود. 

همچنین، نگرانی‌هایی در مورد کیفیت و قابلیت استفاده از برخی اراضی تأمین‌شده وجود دارد.​

تأمین زمین برای طرح نهضت ملی مسکن اقدامی مثبت در راستای خانه‌دار کردن اقشار مختلف جامعه است. با این حال، لازم است که در انتخاب و تخصیص اراضی، دقت بیشتری صورت گیرد تا از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری شود.

با آن‌که تلاش شد تا زمین‌های بیشتری برای اجرای طرح نهضت ملی مسکن در اختیار مردم قرار بگیرد، اما اکنون چالش‌هایی مانند آماده‌سازی زمین، فقدان زیرساخت‌های اولیه (آب، برق، گاز)، و نبود خدمات روبنایی همچنان باقی‌ست. 

وزیر قول داده خدماتی مانند مسجد، درمانگاه، مدرسه و دسترسی‌های حمل‌ونقل عمومی در پروژه‌ها لحاظ شود؛ اما در عمل، ساکنان بسیاری از پروژه‌های تحویل‌ شده هنوز از ابتدایی‌ترین خدمات نیز بی‌بهره‌اند.

در این بین فرزانه صادق وزیر راه  و شهرسازی احتکار زمین توسط برخی نهادها، از جمله سازمان ملی زمین و مسکن را «بی‌اخلاقی رسانه‌ای» خوانده و گفته این مسئله باید در میزگردهای تخصصی بررسی شود.

البته آنچه برای مردم و متقاضیان نهضت ملی مسکن اهمیت دارد، زمین نیست؛ «خانه‌ای» است که هنوز تحویل نشده است.

نهضتی که به سکونت نرسید

قرار بود طرح نهضت ملی مسکن، امید تازه‌ای برای خانه‌دار شدن اقشار متوسط و کم‌درآمد باشد. اما اکنون، با افزایش بی‌برنامه آورده متقاضیان، نبود شفافیت در ساخت، ناهماهنگی نهادهای دخیل، و تعلل در واگذاری تسهیلات، به یک آزمون ناکام تبدیل شده است.

وزیر راه می‌گوید دولت چهاردهم پای کار است. اما متقاضیان خسته، خانه می‌خواهند. بسیاری از متقاضیان این روزها به واسطه افزایش عجیب و قابل تامل آورده که بعضا تا 180 میلیون تومان هم رسیده، به‌دنبال خروج از این طرح هستند.

قرار بود متقاضیان نهضت ملی مسکن هر چهارماه 40 میلیون تومان اورده پرداخت کنند اما اکنون میزان پرداخت آورده متقاضیان به 50 میلیون، 70 میلیون و در جدیدترین نمونه به 180 میلیون تومان افزایش یافته است. این در حالی است که رقم دقیق آورده متقاضیان مشخص نیست. 

سال گذشته بخشی از واحدهای نهضت ملی مسکن پرند با آورده حدود 800 میلیون تومانی تحویل مردم شد.

از سوی دیگر امسال نیز قطعا تورم موجود در کشور روی نهاده‌ها و مولفه‌های تاثیرگذار ساخت و سازواحدهای طرح مذکور اثرگذار خواهد بود. 

مسئله‌ای که بیش از پیش باعث ناامیدی مردمی می‌شود که با هزاران آرزو در طرح نهضت ملی مسکن ثبتنام کردند.

به گزارش حیات، در چهار سالگی نهضت ملی مسکن حدود 4.5 میلیون متقاضی از این طرح حذف شده‌اند. 

به تازگی مجردها و خانم‌های بالای 35 سال سن پیامک حذف از نهضت ملی مسکن را با توجه به دستور وزیر راه و شهرسازی دریافت کرده‌اند. 

حدود 400 هزار متقاضی تایید صلاحیت شده هنوز آورده‌ای را واریز نکرده‌اند. افزایش قیمت ناشی از تعلل بانک‌ها در پرداخت تسهیلات با افزایش سقف وام بر دوش متقاضیان افتاده و... .

اینها بخشی از ایرادات اساسی نهضت ملی مسکن است. از سوی دیگر میزان دقیق آورده متقاضیان مشخص نیست؛ در پروژه‌های افتتاح شده نهضت ملی در شهر جدید پرند متقاضیان آورده 700 تا 800 میلیون تومانی پرداخت کرده‌اند. 

با توجه به تورم موجود در کشور پیش بینی می شود این آورده در سال جاری به حدود یک میلیارد تومان افزایش یابد که انصراف متقاضیان از این طرح، خروجی افزایش سرسام‌آور آورده است. 

اگر فرض را بر این بگذاریم که آورده همان حوالی 800 میلیون تومان است با احتساب وام 650 میلیونی و سود آن (حدود 1.7 میلیارد در روش بازپرداخت ساده)، یک واحد نهضت ملی مسکن برای متقاضیان حدود 3 میلیارد و 100 میلیون آب می‌خورد.

با این تفاسیر آیا نهضت ملی مسکن می‌تواند به اهداف خود برسد و زمینه‌ساز خانه‌دار شدن میلیون‌ها ایرانی شود یا اینکه به یکی از بزرگ‌ترین ناکامی‌های اقتصادی کشور تبدیل خواهد شد؟ 

این سؤالی است که در ماه‌های آینده باید منتظر پاسخ آن باشیم. آنچه که مسلم است، این است که برای دستیابی به این هدف بزرگ، نیاز به هم‌افزایی میان دولت، بانک‌ها، بخش خصوصی و متقاضیان است.

انتهای پیام/