به گزارش خبرنگار فرهنگی حیات، نهم ماه ربیع الاول سال ۲۶۰ هجری، روز بزرگی در تاریخ تشیع است؛ روز آغاز امامت و ولایت آخرین وصی و وارث وحی سرمدی و احیاگر دین محمدی (ص)، عصاره خلقت و کمال عبودیت و امام حق و هدایت، موعود امم، حضرت ولی الله الاعظم (عج) که سرمطلع کرامات غیب و مفتاح فضل و فتوحات ربانی و منظر اشراقات قدسی بر اهل زمین و آسمان است و حلقه اتصال خاک و افلاک و مسجود و مطاف عرشیان که «عصر» نام دیگر اوست و «عشق»، سایه‌نشین آفتاب جمالش... و: «ای از همه حاضرتر! از مات سلام الله»

آغاز عصر غیبت، منشاء تحولی بزرگ در تاریخ امامت شیعه

به دلیل احادیث رسیده از پیامبر اسلام (ص) درباره این‌که از صلب امام حسن عسکری (ع) فرزندی به دنیا خواهد آمد که برپا دارنده عدل و قسط  و نابودکننده ظلم و جور ستمکاران خواهد بود، دستگاه خلافت عباسی بر آن شد تا با هدف جلوگیری از چنین رخدادی، امام عسکری و بیت ایشان را تحت مراقبت شدید قرار دهد، تا در صورت آگاهی از تولد چنین فرزندی، او را به قتل برساند، اما اراده الهی چنین بود که امام مهدی (ع) همانند حضرت موسی (ع) به‌طور معجزه‌آسا، دوران حملش نامحسوس و قضیه ولادتش از آگاهی و دید دشمنان، پنهان بماند.

در چنین شرایطی امام عسکری (ع) با تدبیر خاصی، تلاش مخالفان را بی‌نتیجه گذاشت و ضمن حفظ جان فرزندش، وی را به تعدادی از خواص شیعیان و یاران خود نشان داد و معرفی کرد تا شیعیان در مورد امام دوازدهم، دچار تردید و انحراف نشوند.

با شهادت یازدهمین پیشوای شیعیان در هشتم ربیع الاول ۲۶۰، در حالیکه تنها فرزندشان بیش از پنج سال نداشت، بهره‌مندی مستقیم انسان‌ها از امام ظاهر به پایان رسید و در پی آن، دورانی بسیار مهم در زندگی پیروان اهل بیت پیش آمد. این دوران، همزمان با دو رخداد مهم آغاز شد:

اول: رسیدن آخرین حجت الهی به مقام امامت

دوم: قرار گرفتن آن حضرت در پرده اختفاء

مژده! شد «طاووس أهل الجنّه» صاحب اختیار...

حضرت حجت بن الحسن المهدی (عج) نخستین روز امامت را در حالی آغاز کرد که جز افرادی اندک که پیش از آن، در دوره امام عسکری (ع) آن حضرت را دیده بودند، کسی او را ندیده بود، تا این‌که روز درگذشت امام یازدهم و نخستین روز امامت حضرت مهدی (عج)، فرا رسید و آن حضرت، ناگزیر میان مردم آمده، بر پیکر پدر نماز گزارد. از امام حسن عسکری (ع) درباره درستی یا چگونگی این خبر که به نقل از پدران بزرگوارش رسیده است، پرسیدند که: «زمین، هیچ‌گاه از حجت خدا بر خلقش خالی نیست. هرکس بمیرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلیت مرده است.»

آن حضرت فرمود: «این مطلب حق است، آن‌گونه که روز حساب، حق است.» سپس از آن حضرت سؤال شد: «ای پسر پیامبر! حجت و امام پس از شما کیست؟» فرمود: «فرزندم محمد. او امام و حجت پس از من است. هرکس بمیرد و او را نشناسد، به مرگ جاهلیت مرده است.» (ابنی محمد و هو الامام و الحجة بعدی من مات و لم یعرفه مات میتة جاهلیة.) 

گزارش کرده‌اند که: ما چهل تن از شیعیان، حضور امام حسن عسکری (ع) رسیدیم تا در مورد امام بعد از وی، از حضرت سؤال کنیم. حضرت، فرزندش مهدی (ع) را به ما نشان داد و فرمود: «این، امام شما بعد از من و خلیفه من بر شماست، از او اطاعت کنید و از گرد او پراکنده نشوید که هلاک می‌گردید و دین‌تان را تباه می‌کنید، آگاه باشید از این به بعد، او را نخواهید دید.»

فلسفه امامت؛ تجلی ولایت و تکامل نبوت در مکتب تشیع

شیعه، بر این باور است که انبیای الهی چون از جهت عمر و امکانات محدودند، برای محقق ساختن اهداف خود به امر الهی، جانشین خود را به مردم معرفی و مردم را به اطاعت از آنان سفارش می‌کنند. بر این اساس اگر پیامبر خلیفه و امام معرفی نکند، رسالتش را به انجام نرسانده است. دیگر آن‌که، وجود امام در هر عصر و زمان و در هر جامعه‌ای برای هدایت انسان‌ها به سوی کمال و برقراری نظم در جامعه ضرورت دارد. خداوند در این‌باره فرمود: «انما انت منذر و لکل قوم هاد: همانا تو انذار دهنده‌ای و برای هر قومی هدایت‌گری است.»

«شیخ طبرسی» با ژرف‌نگری کوشیده است تعریفی گسترده‌ از دایره معنایی «امام» در فرهنگ شیعه به‌دست دهد. او با توجه به جایگاه امام و پیروی مردم از امام در «کفایة الاثر فی النص علی الامامة الاثنی عشر» نوشته است:

«از لفظ امام دو چیز را می‌توان استفاده کرد:

1- امام کسی است که به کارها و گفته‌های وی اقتدا می‌شود.

2- امام کسی است که به اداره کردن و برنامه‌ریزی کار مردم اقدام می‌ورزد و دارای جایگاهی چون مجازات تجاوزکاران به حقوق دیگران، سرپرستی کارگزاران، اقامۀ حدود الهی، جنگیدن با جنگ افروزان و اختلاف برانگیزان است...

بر پایه معنای نخست، هیچ پیامبری نیست، مگر آن که امام بوده است، اما بر اساس معنای دوم، هر پیامبری لازم نیست امام باشد، زیرا امکان دارد پیامبری از ناحیۀ خدای متعال ماموریت مجازات جنایت‌کاران و جنگیدن با دشمنان و دفاع از دین و مبارزه با کافران را نداشته باشد.»

از این عبارت طبرسی و برداشت وی از لفظ «امام» به‌دست می‌آید که نوع ماموریت و جایگاه امام به دلیل آن که مردم لازم است از افعالش و گفتارش پیروی کنند، با نوع ماموریت «نبی» و «رسول» متفاوت است، زیرا لازمۀ اقتدا به امام، اطاعت از فرامین او در به اجرا درآوردن دستورالعمل‌های اجرایی است. با این تعریف، امام به کسی گفته می‌شود که رهبری جامعه‌ای کوچک یا بزرگ را بر عهده دارد و به ادارۀ امور زندگی آن‌ها می‌پردازد و مردم از اقدامات و دستورالعمل‌های او پیروی می‌کنند.

حکمت اختفاء و غیبت امام (ع) از انظار

غیبت آخرین رشته از حلقه وصل انسان و آسمان، حکمتی دارد که از لسان ائمه معصومین، محل وثوق و حجیت است. «علامه مجلسی» در «بحارالانوار» دلائل غیبت را در روایات مختلف چنین آورده است:

۱- بیم کشتن امام؛ به نقل از «زراره» در «کمال الدین» روایتی از امام صادق (ع) نقل شده که آن حضرت، غیبت را از بیم جان امام دانسته است.

۲- نبودن بیعت کسی برعهده حضرت؛  دلیل دیگری که در روایات برای غیبت حضرت بدان اشاره شده این است که حضرت نمی خواهند تا پیش از ظهور بیعت هیچ کس بر گردنشان باشد چنانکه «حسن بن فضال» از حضرت امام علی بن موسی الرضا (ع) نقل کرده است.

۳- ابتلا و آزمون الهی برای غربال کردن شیعیان و بجا ماندن مخلصان؛ در روایتی «عبد اللَّه بن أبی یعفور» از حضرت امام صادق (ع) نقل می کند که: «وای بر سرکشان عرب از شرّی که در پیش است، عرض کردم: فدایت گردم از عرب چه تعداد با قائم همراه‏ هستند؟ فرمود: تعداد اندکی، پس عرض کردم: به خدا قسم از عرب کسانی که این امر را وصف می‏ کنند (قائل به این امر باشند) بسی فراوانند، پس آن حضرت فرمود: ناگزیر مردم باید مورد آزمایش و امتحان قرار گیرند و غربال معنوی شوند که در این صورت بیشتر نخاله از غربال خارج می‏ گردند.» از «جابر جعفی» روایت شده که گفت: «به حضرت امام محمد باقر(ع) عرض کردم: فرج شما کی خواهد بود؟ فرمود: هیهات، هیهات، فرج ما تحقق نمی پذیرد مگر این که شما آزمایش شوید، باز هم آزمایش شوید، باز هم آزمایش شوید. این را سه بار فرمود تا آنجا که آلودگی برطرف شود و پاکی بماند.»

۴- عدم قابلیت معنوی و باطنی برای حضور عینی امام در میان مردم؛ فقدان ظرفیت مردم برای استفاده نزدیک از برکات امام و فقدان معرفت عمومی نسبت به مقام الهی و جایگاه معنوی امام بمثابه تنها واسطه و حلقه اتصال انسانها با عالم غیب و با درک و تفسیر و تاویل وحی و معارف غیبی و تجارب تلخ تاریخی از تنها گذاشتن ائمه معصومین و غربت و مظلومیت آنان در میان مردم، از دلایل دیگر غیبت و اختفای امام معصوم ذکر شده است.

بخوان «دعای فرج» را که صبح، نزدیک است!...

 آغاز امامت و خلافت منظور آفرینش و چراغ چشم بینش، جان جهان و مقصد و مقصود زمین و آسمان و ستوده عالمیان، حضرت بقیه الله فی الارضین (علیه صلوات الاولین والاخرین و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء) را به همه شیفتگان آن عشق زمین و زمان و همه منتظران آن منجی دوران، تبریک می‌گوییم «بخوان، دعای فرج را! که صبح، نزدیک است»....

اَللهمَّ کُن لولیَّک الحُجةِ بنِ الحَسَنِ صَلَواتُکَ عَلَیهِ وَ عَلی ابائهِ فی هذهِ السّاعةِ، وَ فی کُلّ ساعَة وَلیّا وَ حافظاً وقائِداً وَ ناصِراً وَ دَلیلاً وَ عَیناً حَتّی تُسکِنَهُ اَرضَکَ طَوعاً وَ تُمَتّعَهُ فیها طَویلاً

آقا مبارک است رَدای امامتت

آقا مبارک است رَدای امامتت
ای غایب از نظر به فدای امامتت

می‌خواستند حق تو را هم قضا کنند
کَذاّب‌ها کجا و عبای امامتت؟

ما زنده‌ایم از برکات ولایتت
ما عهد بسته‌ایم به پای امامتت

از روز اولی که رسیدیم زین جهان
گشتیم آشنا به صدای امامتت

این روزها هوای تو را کرده‌ام بیا
ماییم یاکریمِ هوای امامتت

آقا بیا تقاصِ شهیدان به پای توست
آقا فدای کرببلای امامتت

شاعر: رضا باقریان

عید ظهور منجی اولاد آدم است...

والطور دل به طور ولایش اقامت است
واللیل لیله شرف است و کرامت است

والعصر عصر منزلت است و زعامت است
والشمس روز جلوه شمس امامت است

عید خدای عزّوجلّ عید احمد است
عید غدیر دوم آل محمّد است

عید صعود آدم و میلاد خاتم است
عید نزول حضرت عیسی ابن مریم است

عید ظهور منجی اولاد آدم است
یک عید نه، تجلی اعیاد عالم است

شب رخت بسته صبحدم نصر آمده
عید امامتِ ولیِ عصر آمده

عید امید سلسله انبیاست این
عید نزول مصحف نصر خداست این

ای اهل آسمان و زمین عید ماست این
مستضعفان به پیش! که عید شماست این

عالم به ظلِّ رایت توحید مهدی اند
اعیاد ما مقدمه عید مهدی اند

مهدی که سکه ابدیت به نام اوست
مهدی که حکم آدم و خاتم پیام اوست

مهدی که آرزوی خلایق قیام اوست
مهدی که منجی بشریت نظام اوست

پیراهن بلند امامت به پیکرش
شمشیر شیر حق به کف عدلْ گسترش

او شهریار عالم و عالم، حضور اوست
خورشید را بشارت صبح ظهور اوست

سروِ قد کلیم خدا، خم به طور اوست
نعش ستمگران همه فرش عبور اوست

خوبان گرفته جان پی قربانی‌اش همه
پیران دهر طفل دبستانی‌اش همه

اوّل به کعبه عالمیان را صدا کند
خود را معرفی چو رسول خدا کند

با یک ندا قیامت کبری به پا کند
ملک حجاز را نفسش کربلا کند

آن روز روز عزّت و اقبال می شود
مفتوح، باب کعبه آمال می شود

با نطق او خطیب حرم، لال می شود
روز ولایتِ علی و آل می شود

بر تشنگان سقایت جام ولا کند
بعد از مدینه رو به سوی کربلا کند

ای آه سینه سوز علی، ذوالفقار تو
ای آل فاطمه همه امیدوار تو

با یک نفس، تمام خزان ها بهار تو
شمشیر انتقام تو چشم انتظار تو

یا صاحب الزمان به ظهورت شتاب کن
عالم ز دست رفت، تو پا در رکاب کن

تنها امید آل پیمبر تویی تویی
منجی خلق اوّل و آخر تویی تویی

شاعر: استاد غلامرضا سازگار