به گزارش خبرنگار فرهنگی حیات؛ ۲۱ شهریورماه روزی برای یادآوری خاطرات سینمای ایران به شمار می‌رود زیرا در تقویم رسمی کشور، این روز به‌عنوان روز ملی سینما ثبت شده است.

تاسیس اولین سینما در ایران تنها ۵ سال پس از زمانی بود که مخترعین سینما، برادران لومیر اولین فیلم تاریخ، «کارگران در حال خروج از کارخانه» را در ۱۹ مارس ۱۸۹۵، فیلمبرداری کردند. سینمای ایران با تولید آثار هنری و متنوع، به عنوان یکی از قطب‌های مهم صنعت سینمایی جهان شناخته شده است و همچنان ادامه دارد تا تاثیرگذاری خود را در صحنه سینمای جهانی ادامه دهد. 

این صنعت در دهه‌های گذشته به دلیل تولید آثار هنری برجسته و تأثیرگذار، جوایز بین‌المللی بسیاری را کسب کرده و توجه جهانی را به خود جلب کرده است. در ادامه به تاریخچه سینمای ایران اشاره می‌شود:

آغاز نخستین فیلم‌های ایرانی:

صنعت سینمایی ایران در دهه ۱۹۰۰ میلادی آغاز شد، با ساختن نخستین فیلم ایرانی به نام مینو که در سال ۱۹۰۰ توسط میرزا اکبر کاویانی ساخته شد.

فیلم صامت «آبی و رابی»، سی سال قبل از این، در سال ۱۳۰۹ توسط «آوانس اوهانیانس» در ژانر کمدی تولید شده بود و نام این کارگردان ارمنی_ایرانی به عنوان اولین کارگردان سینمای ایران و همچنین بانیِ اولین مدرسه بازیگری در ایران به ثبت رسید.

دوره‌های مختلف سینمای ایران:

سینمای ایران در طول تاریخ خود دوره‌های مختلفی را تجربه کرده است، از جمله دوره صدایی که با ظهور فیلم‌های صامت شروع شد، دوره سینمای ملی که با شکل‌گیری حکومت پهلوی آغاز شد و تا دوره پس از انقلاب ادامه یافت.

برجستگی در دهه ۶۰ و ۷۰:

دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی دوره طلایی سینمای ایران بودند، با ظهور فیلم‌هایی همچون گلشیفته و قصر شیرین اثر علی حاتمی، قصر اثر سویتن دائره، و طعم گیلاس اثر مسعود کیمیایی.

سینمای جدید ایران:

پس از انقلاب اسلامی ایران، صنعت سینمایی ایران به سمت تولید آثاری با محتوای دینی، اجتماعی، و سیاسی تغییر کرد. این دوره با ظهور فیلم‌هایی همچون باد ما را خواهد برد اثر داریوش مهرجویی و قصه‌های قدیمی اثر بهرام بیضایی، آغاز شد.

موفقیت بین‌المللی:

بسیاری از فیلم‌های ایرانی به دستاوردهای بین‌المللی اهمیت زیادی دارند، از جمله فیلم طعم گیلاس که جایزه سینما کن (بهترین فیلم غیر اروپایی) در جشنواره فیلم کن دریافت کرد.

اولین جشنواره سینمایی:

اولین جشنواره فیلم‌های ایران با عنوان گلریزان از ۲۲ تا ۲۸ اسفند ۱۳۳۳ در سینما متروپل برگزار شد.

در این جشنواره «پایان رنج ها» به عنوان بهترین فیلم، ساموئل خاچیکیان برای فیلم «چهارراه حوادث» به عنوان بهترین کارگردان، آرمان برای همین فیلم و هوشنگ بهشتی برای فیلم «مهتاب خونین» به عنوان بهترین بازیگران مرد و مهین دیهیم و منیر تسلیمی به ترتیب برای بازی در فیلم های «پایان رنج ها» و «مهتاب خونین» به عنوان بهترین بازیگران زن جشنواره انتخاب شدند.

بهترین فیلم‌های اجتماعی ایران؛ از اجاره نشین ها تا شاید وقتی دیگر

در اواخر دهه‌ی شصت بود که موج تازه‌ای در سینما به راه افتاد و فیلم‌ها به‌سمت نگرش‌های اجتماعی پیش می‌رفتند. در این سال‌ها آثار متعددی راجع‌به مشکلات زنان، اقتصاد و چالش‌های اجتماعی تولید شد و فیلمسازان به این صورت اعتراض خود را از وضع موجود اعلام می‌کردند.

اجاره‌نشین‌ها

با پایان جنگ و تغییر اولویت‌های اجتماعی و سیاسی دولت و مردم، سینمای ایران نیز وارد دوران تازه‌ای از حیات خود می‌شد. در اواخر دهه‌ی شصت فیلم‌های ایرانی به‌سمت نمایش مضامین و ایده‌های اجتماعی روی آوردند و موج تازه‌ای در سینمای ایران شکل گرفت. موجی که در دهه‌ی هفتاد به شکلی جدی خود را ارائه کرد. در این سال‌ها فیلم‌های کمدی بسیار پرقدرت ظاهر می‌شدند و عمده هدفشان پرداختن به مسائل اجتماعی بود. اجاره‌نشین‌ها مهم‌ترین فیلم اجتماعی و کمدی سینمای ایران است که در آن سال‌ها ساخته شد. فیلمی که طنز در آن ابزاری است برای نمایش معضلات زندگی ایرانی‌ها.

فیلم رستگاری در هشت و بیست دقیقه

رستگاری در هشت‌وبیست دقیقه فیلمی اجتماعی است که به روایت اندیشه‌های واپس‌گرایانه در جامعه‌ی ایرانی می‌پردازد. جوانی به‌نام فواد تنها راه رسیدن به یک جامعه‌ی آرمانی را در خشونت و پاکسازی می‌داند. جامعه‌ی نمایش داده شده در این فیلم، جامعه‌ای بی‌قانون است که یکسری متحجر و واپس‌گرا در آن می‌تازند و به خیال خودشان در حال اجرای قوانین خداوند هستند. اما آن‌ها درواقع تنها قوانینی را اجرا می‌کنند که به نفع خودشان است. فواد به دوستش اسلحه‌ای می‌دهد تا زنی تنها را به قتل برساند. زنی که به همراه برادرش زندگی می‌کند و خرج پدر بیمارش را نیز می‌دهد.

مهمان مامان

مهمان مامان یک فیلم کمدی اجتماعی است که داریوش مهرجویی آن را براساس کتابی به‌همین نام و نوشته‌ی هوشنگ مرادی کرمانی ساخت. این فیلم در جشنواره فجر توانست سیمرغ بلورین بهترین فیلم را دریافت کند و در چندین رشته‌ی دیگر نیز نامزد دریافت سیمرغ شود.

 فیلم شاید وقتی دیگر

فیلم شاید وقتی دیگر همانند دیگر آثار بیضایی همراه با حاشیه فراوان ساخته و اکران شد. پروانه‌ی نمایش این فیلم به‌سختی صادر شده بود و بسیاری از منتقدان منتظر حواشی‌های متعدد بعد از اکران آن بودند. با اینحال فیلم هم فروش بسیار خوبی را تجربه کرد و هم اینکه مخاطبان و منتقدان قصه فیلم را پسندیدند. اما تعدادی از منتقدان این فیلم را اثری نسبتا ضعیف نسبت به دیگر آثار کارنامه‌ی بیضایی قلمداد کردند. این فیلم به نسبت دیگر آثار این کارگردان از پیچیدگی آنچنانی برخوردار نیست اما ملودرامی بسیار دلنشین است و مخاطب عام را با خود همراه می‌کند.

مسافران

مراسم عروسی به عزا تبدیل می‌شود و در این میان بیضایی مجالی می‌یابد تا جهان‌بینی خاص خود راجع‌به مرگ، زندگی، بازگشت مردگان، آیین‌ها و سنت‌ها را به‌تصویر بکشد. زنان در مسافران بیضایی شبیه آنچه که در دیگر فیلم‌هایش اتفاق می‌افتد، جایگاه ویژه‌ای دارند. 

جدایی نادر از سیمین

فیلم جدایی نادر از سیمین که با نام جدایی (A Separation) نیز شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران است که در سطح بین‌المللی توانست جوایز زیادی را کسب کند. این فیلم در سال ۲۰۱۲ جایزه‌ی بهترین فیلم خارجی زبان اسکار را بدست آورد و در صدر پرفروش‌ترین فیلم‌های غیرانگلیسی زبان قرار گرفت. 

به بهانه روز ملی سینما می‌خواهیم به بررسی فیلم‌های سیزده‌گانه پرمخاطب سینمای ایران بپردازیم که می‌توان از این بررسی به نکات جالبی رسید که می‌تواند مورد بحث مدیران و سیاست‌گذاران سینمایی قرار گیرد.

در ادامه تعدادی از آن‌ها را باهم بررسی می‌کنیم:

اولین نکته این است که از سیزده فیلمی که عنوان پرمخاطب‌ترین فیلم سینمای ایران را دارند، ۸ فیلم در دهه ۶۰، ۳ فیلم در دهه ۷۰، ۱ فیلم در دهه ۸۰ و ۱ فیلم در دهه ۱۴۰۰ ساخته  و اکران شدند. این تجمع آماری در دهه ۶۰ نشان‌دهنده این است که قطعا در این فیلم‌ها ویژگی خاصی وجود داشت.

این در صورتی است که اولا جمعیت ایران در دهه ۶۰ شاید کم‌تر از نصف جمعیت حال حاضر کشور بوده و هم این که در دهه ۶۰ مردم در شرایط سخت جنگی و فضای دفاع مقدس بودند. مثلا فیلم «عقاب‌ها» حدود ۱۰ میلیون مخاطب داشته است که این در برابر فیلم«فسیل» با نزدیک به ۶ میلیون مخاطب با جمعیت دو برابری حال حاضر کشور رقم بزرگی به شمار می‌رود.

این جای تامل دارد که چه طور با توجه به افزایش نرخ جمعیت، مخاطبین سینما کم‌تر شده‌اند. نمی‌توان نقش تنوع پلتفرم‌ها، فیلم، سریال‌های شبکه نمایش خانگی و فضای مجازی را نادیده گرفت اما قطعا این ریزش مخاطب دلیل‌های دیگری هم دارد.

برخلاف چیزی که تصور می‌شود که فقط فیلم‌های کمدی پرفروش می‌شوند، جالب است بدانید از این ۱۳ فیلم، تنها ۳ کار کمدی وجود دارد و مابقی بیشتر در فضای حماسی و یا درام هستند. این نشان از چرخش جدی سلیقه مخاطب دارد. در این روزها فیلم‌های اجتماعی و درام و حتی جنگی فروش چندانی ندارد و فیلم‌های کمدی ولو با کیفیت پایین‌تر صدرنشین جدول فروش فیلم‌ها هستند.

نکته قابل توجه دیگر این است حضور سینمای کودک و نوجوان در میان این ۱۳ فیلم است. فیلم «کلاه قرمزی و پسرخاله» در دهه ۷۰ به عنوان پرمخاطب‌ترین فیلم تاریخ سینما شد و در این جدول سیزده‌گانه رتبه چهارم را دارد. این درحالی است که امروز جایگاه خاصی برای سینمای کودک و نوجوان وجود ندارد. شاید فیلم‌های دیگر این حوزه نظیر «شهرموش‌ها» پرفروش شدند اما نتوانستند همچنان بعد از ۳۰ سال موفق ظاهر شوند و این آمار را جا به جا کنند.

با همه این موارد، این که ۶۱.۵ درصد از این فیلم‌ها در دهه ۶۰ قرار دارد و از آن زمان تاکنون، تغییر چندانی نداشته است، قابل تامل است. ما عملا در دهه ۹۰ فیلم پرمخاطبی نداشتیم که در این دسته‌بندی قرار بگیرد. می‌توان گفت با یک رکود تقریبا بیش از ۲۰ بیست ساله مواجه هستیم. مخاطبین از چه چیزی دلسرد شدند؟ جواب این سوال قطعا می‌تواند در طراحی یک فضای مناسب برای بازگشت مخاطب به سالن سینما، یاری‌دهنده باشد.

خبرنگار: سما پالوده

انتهای پیام/