به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی حیات، طی روزهای گذشته اخباری از وخامت اوضاع کلانشهر اصفهان با جمعیتی حدود 2 میلیونی نفر در مواجهه به فرونشست زمین منتشر شده که کارشناسان معتقدند که وضعیت این شهر به قدر خراب و در حال نشست است که تا 10 سال آینده قابل سکونت نیست و خالی از سکنه می‌شود.

برای بررسی این موضوع به سراغ علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی رفتیم و او در گفتگو با خبرنگار حیات، گفت: موضوع فرونشست زمین در اصفهان به دلیل قطع جریان دائمی زاینده رود و قرارگیری بافت گستره شهری در پهنه فرونشست، وضعیت به یک حالت بحرانی درآمده است. با توجه به میزان افت سطح آب زیرزمینی که هر سال حدود یک متر، از آب زیر زمینی در محدوده آبخوان اصفهان کاسته می‌شود و تغذیه‌ای از سطح زاینده رود صورت نمی‌گیرد، این افت آبخوان تشدید شده است.

وی در ادامه افزود: از سوی دیگر کماکان استحصال آب‌های زیرزمینی از طریق چاه‌های متعدد نیز ادامه دارد، بنابراین این پدیده (فرونشست) با نرخ قابل ملاحظه‌ای در حال رخ دادن است. ضخامت لایه آبدار در زیر محدوده شهری به شدت ضعیف شده و اگر شرایط بر همین شرایط ادامه پیدا کند، یعنی افت سطح آب‌های زیرزمین ادامه دار باشد، به‌زودی زیر محدوده شهری فاقد آب خواهد شد و لایه‌های زیرزمینی که قبلاً خلل و فرج آنها با آب زیرزمینی اشباع می‌شد، کاملا آبشان را از دست می‌دهند. در چنین حالتی دیگر آن فشردگی لایه‌ها کامل خواهد شد و مرگ آبخوان به وقوع می‌پیوندد.

فقط 10 تا 15 سال زمان باقی مانده

رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تصریح کرد: این اثر در سطح زمین و روی زیرساخت‌ها و جاده‌ها با ترک خوردگی ساختمان‌ها، انحنای لوله‌ها و خطوط انتقال آب، گاز و نفت، خرابی پل‌ها و غیره خود را نشان خواهد داد. هم اکنون ما در اصفهان این موضوعات را کم و بیش مشاهده می‌کنیم. حالا اگر روال بر این باشد که مشاهده می‌کنیم، اثرات شدید فرونشست در شهر اصفهان کاملا قطعی است و در آینده‌ای نزدیک (حدود ۱۰ تا ۱۵ سال آینده) باید بگویم که آبخوان اصفهان کاملاً خصوصیت آبگیری خود را از دست خواهد داد. اما این پدیده در آینده اتفاق خواهد و اگر اقدامی امروز رخ ندهد، یک کلانشهر به بزرگی اصفهان باید تخلیه شود که این امروز یک مسئله دیگری است.

آیا تخلیه اصفهان امکانپذیر است؟

وی با اشاره به تخلیه شهر اصفهان در آینده‌ای نزدیک خاطرنشان کرد: تخلیه یک شهر به‌راحتی امکان پذیر نیست و شهر در هر شرایطی به حیات خود ادامه خواهد داد، ولی شرایط از نظر آسیب پذیری احتمالاً بیشتر خواهد شد. بسیاری از آثار تاریخی موجود در شهر اصفهان ممکن است دچار آسیب دیدگی، ترک، شکاف شوند. شاید برخی از خانه‌های مسکونی، به‌ویژه منازل مستقر در بافت‌های تاریخی و فرسوده شهری اصفهان بیشتر آسیب ببینند و در واقع محیط تقریبا قابل زیست مناسبی در پیش نخواهیم داشت.

بیت‌اللهی اضافه کرد: تخلیه کامل جمعیت یک شهر مولفه‌های اجتماعی، مدیریتی، اقتصادی و امنیتی دارد و نمی‌توان به سادگی درباره آن صحبت کرد. اما آن چیزی که با استمرار این روند می‌توان به راحتی در مورد آن صحبت کرد، این است که آبخوان اصفهان در گستره شهری با همین روند ظرف ۱۰ تا ۱۵ سال آینده کاملا آب خود را از دست خواهد داد و این یعنی مرگ زمین.

۱۵۰ شهر در پهنای فرونشستی قرار دارند

وی در پاسخ به این سوال که آیا ما شهر یا استان دیگری داریم که وضعیت نامناسبی مانند اصفهان در فرونشست داشته باشند؟ افزود: در کل شهرهای استان‌های مختلف کشورمان به ویژه تهران فرونشست یک تهدید جدی است، اما در اصفهان چون بیش از نیمی از تغذیه آبخوان و در کل شکل گیری این شهر به دلیل جریان دائمی زاینده رود بود، و با توجه به تصمیمات مدیریتی بسیار غلط و اشتباهی که در سال‌ها و دهه‌های پیش اتخاذ شد و این رگ حیاتی اصفهان خشک شد، فرونشست بیشتر از بقیه شهرها خود را در این شهر نشان می‌دهد.

رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در ادامه تاکید کرد: ما دیگر شهری مثل اصفهان نداریم که همزمان با افت آب زیرزمینی در اثر برداشت آب از طریق چاه‌ها و در اثر خشک شدن جریان آب رودخانه تهدید شود. البته در تهران و در جنوب غربی پایتخت و در مناطق ۱۷-۱۸-۱۹ که درگیر فرو نشست هستند، همینطور در شمالغرب کلان شهر مشهد، همین پدیده روبه توسعه و گسترش است و سالیانه بر ابعاد محدوده های فرونشتی اضافه می شود، بالغ بر ۱۵۰ شهر دیگر ایران در پهنای فرونشستی قرار دارند، اما شدت و ریسک فرونشست در آنها کمتر از اصفهانی است که امروزه مساله ویژه کشور شده است.

تهدید جدی فرونشست در تخت جمشید و نقش رستم

وی در رابطه با وضعیت محدوده پاسارگاد، تخت جمشید و نقش رستم، اینگونه توضیح داد: قطعا فرونشست روی آثار تاریخی، بیش از سایر نقاط، تاثیر منفی خواهد گذاشت. ما از حدود ۱۵۰ آثار تاریخی ثبت شده در یونسکو و سازمان‌های جهانی، نزدیک به ۷۵ اثر، شامل باغ‌های تاریخی، آثار و ابنیه تاریخی مثل تخت جمشید، پاسارگاد و نقش رستم؛ حتی قنات های تاریخی و کاروانسراهای ارزشمند تحت تاثیر پدیده فرونشست هستند و شرایط به ویژه در نقش رستم و تخت جمشید به واسطه ظهور شکاف های فرونشستی در مجاورت این آثار به شدت بحرانی است.

بیت‌اللهی همچنین گفت: تا این تاریخ من اقدام خاصی جهت کاهش خطر فرونشست ندیدیم، اما امیدوارم اقدام عملی برای کاهش پدیده فرونشست زمین در کشور انجام شود.