به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی حیات؛ تالاب‌ها نقش جایگزین‌ناپذیری در حفظ تعادل اکولوژیک، تصفیه آب و حمایت از تنوع زیستی در جهان ایفا می‌کنند. این در حالی است که در ایران این اکوسیستم‌ها که از ساحل شمالی مازندران تا خلیج‌فارس در جنوب کشیده شده نه‌تنها زیستگاه گونه‌های بومی بسیاری است، بلکه از جمعیت‌های بزرگ پرندگان مهاجر حمایت کرده، آب را تنظیم، گردوغبار را کنترل می‌کنند و به توسعه گردشگری و رونق اقتصادی منطقه منجر می‌شوند. بنابراین تالاب‌ها نقش حیاتی در اکوسیستم هر کشوری بازی می‌کنند. این در حالی است که حال برخی از تالاب‌های کشورمان مانند انزلی، شادگان، پریشان و هامون، به‌دلیل تخریب محیط‌زیست، مدیریت نادرست و تغییرات اقلیمی با تهدیدهای جدی روبه‌رو هستند.
علی ارواحی، متخصص مدیریت زیست بوم‌های تالابی، در گفتگو با حیات گفت: متاسفانه سال‌هاست آنچه که در حوزه محیط زیست مشاهده شده، بی‌توجهی به تالاب‌هاست، عدم تأمین حقابه، بی‌توجهی توسعه ناپایدار به مبنای آمایش سرزمین و برنامه‌ها و قوانین بدون ضمانت اجرایی، تالاب‌های ایران را به مرز نابودی و خشکی کشانده است. از سوی دیگر در برخی از تالاب‌ها با تصرف و تغییر کاربری اراضی مواجهه هستیم.
وی با بیان اینکه مشخصاً صحبت من در خصوص تالاب انزلی است که به‌واسطه حریمی که وزارت نیرو برای تالاب انزلی تعیین کرده و تداخلی که این حریم با اراضی دارد، بعضا برخی از افراد محلی مدعی هستند این اراضی متعلق به آن‌هاست، اضافه کرد: متاسفانه این تعارض اراضی، همچنان پا برجا بوده و یکی از دلایلی است که ما هر از چندگاهی در تالاب انزلی و برخی دیگر از تالاب‌های کشور شاهد حریق، اتفاقات ناگوار و ساخت و ساز در مجاورت تالاب‌ها هستیم. آتش سوزی‌هایی که برای تصرف اراضی و اعتراض به عدم دسترسی برای ساخت ساز در حریق تالاب‌ها است.
متخصص مدیریت زیست بوم‌های تالابی، در ادامه افزود: این اتفاق در شرایطی رخ می‌دهد که تالاب‌ها در کنار تامین آب و فراهم کردن موقعیت‌های معیشتی مانند ماهیگیری، باعث پایداری تنوع زیستی و پایش رودخانه‌ها می‌شوند؛ از این جهت اهمیت بالایی دارند. در این شرایط یکی دیگر از خطرهایی که تالاب‌ها را تهدید می‌کند، ورود آلاینده‌ها است که علاوه بر تأثیرات سویی که بر زیست تالاب‌ها وارد می‌کند، برای تنوع زیستی و حیات مردم بومی تأثیرات مخربی دارد.
بر هم خوردن اکوسیستم تالاب‌ها با آلاینده‌ها
وی با اشاره به اینکه تالاب‌ها از طریق ورود منابع آلاینده دچار مشکل جدی و روند خشکی آن‌ها را سرعت می‌بخشند، تاکید کرد: برخی از تالاب‌های کشور از آلاینده‌های صنعتی، کشاورزی یا شهری، روستایی با تهدید جدی مواجه هستند مثل تالاب انزلی و میانکاله. تالاب هورالعظیم و شادگان نیز به واسطه آلاینده‌های نفتی و نشت خطوط انتقال نفت هر روز آلوده‌تر می‌شوند.
ارواحی در ادامه خاطرنشان کرد: در گذشته تالاب میانکاله از طریق ورود منابع آلاینده دچار تلفات فاجعه باری برای پرندگان مهاجر شده بود. ورود گونه‌های غیر بومی یا به اصطلاح گونه‌های مهاجم، مشکلی است که تالاب‌ها با آن دست به گریبان هستند، برای مثال سنبل آبی گیاهی که به‌رغم زیبایی، آسیب بی‌رحمانه‌ای بر پیکره‌ی تالاب انزلی می‌زند، این گیاه غیر بومی اما به واسطه آلاینده‌ها به شدت تکثیر و باعث سخت‌تر شدن شرایط زیست برای آبزیان شده است، به گونه‌ای که گیاهان بومی اکسیژن کافی برای حیات خود را از دست می‌دهند.
وی با بیان اینکه گونه تیلاپیا از دیگر گونه‌ها مهاجم در تالاب شادگان و هورالعظیم است که موجب از بین رفتن گونه‌های بومی این تالاب می‌شود، تاکید کرد: گونه‌های غیر بومی با ورود به تالاب‌ها و در رقابت با گونه‌های بومی، متأسفانه باعث از بین رفتن گونه‌های بومی یا شرایط را برای زیست گونه‌های بومی بسیار سخت می‌کنند.
تأثیر احداث میادین نفتی بر تالاب‌های جنوب کشور
متخصص مدیریت زیست بوم‌های تالابی، با تأکید بر اثرات مخرب میدان نفتی سهراب بر تالاب هورالعظیم، اظهار کرد: مشکلی که در بحث بهره‌برداری‌های نفتی در این تالاب از گذشته تا کنون با آن مواجهه هستیم، از فناوری‌های و تکنولوژی‌هایی که در شرایط مناسب آبی تالاب‌ها بتوانیم حفاری نفتی انجام شود، استفاده نکرده‌ایم. متأسفانه ما به این سمت رفتیم که بخش‌های مختلف تالاب را قطعه‌بندی کنیم و دایک‌هایی را احداث کنیم که منجر به خشکی تالاب می‌شود تا بتوان راحت‌تر حفاری نفتی انجام داد.
وی با بیان اینکه این فرآیند مشخصاً توسعه و بهره‌برداری ناپایدار است و به شدت به پیکره تالاب آسیب وارد می‌کند، تصریح کرد: نکته‌ای که در محیط زیست بسیار حائز اهمیت است توسعه در کنار حفاظت محیط‌زیست باید همگام با هم پیش برود. استفاده از فناوری‌های که بتواند در شرایط نسبتاً مساعد تالاب، امکان بهره‌برداری‌های نفتی را فراهم کرد. بحث توسعه میدان نفتی سهراب نیز در ادامه سناریوی‌های گذشته و تخریب محیط زیستی در تالاب هورالعظیم است که باعث خشک شدن بخش دیگری از این تالاب و از دست رفتن زیستمندان ارزشمند تالاب هورالعظیم است.
تهدید هورالعظیم با عوامل خارجی
متخصص مدیریت زیست بوم‌های تالابی با تأکید بر اینکه پروژه‌های سدسازی کشور ترکیه باعث کاهش حقابه و جریان ورودی به دجله و فرات شده و در نهایت خشکسالی هورالعظیم با منشأء خارجی تسهیل می‌کند، افزود: این تالاب مرزی، در زمان جنگ تحمیلی شاهد تخریب‌های بسیاری بود. ارتش عراق درآن زمان، برای کاهش مخاطراتی که درجنگ وجود داشت، استراتژی پیاده کرد که منجر خشک شدن تالاب هورالعظیم شد و نیزارهای آن از بین رفت، از آن زمان این روند ادامه داشت و ما شرایط تالاب در بخش ایران را به گذشته بازنگرداندیم یا برای بهبود آن تلاش قابل توجهی صورت نگرفت، اما در مقابل فشارهای چندگانه‌ای را به تالاب هورالعظیم وارد کردیم، مثلاً به‌طور کلی در شکل توسعه‌ای استان خوزستان با مواردی روبه رو هستیم، مثل احداث کارخانه‌های فولادسازی که به شدت در کاهش حقابه به تالاب هورالعظیم تأثیرگذار است، همچنین کشت محصولات آب‌بر در جلگه خوزستان، از دیگر موارد توسعه ناپایدار است.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: متأسفانه کشت برنج در اطراف گتوند، بدون توجه به میزان تبخیر، گرما و کمبود آب در این استان صورت می‌گیرد. عدم تأمین حقابه از اصلی‌ترین مشکلات تالاب هورالعظیم است، زیرا بدون تأمین آب کافی، سطح آب تالاب کاهش پیدا کرده و باعث می‌شود ماهیان و دیگر موجودات آبزی در معرض خطر قرار گیرند.
حریق در تالاب‌ها با دو عامل انسانی و طبیعی
ارواحی در پایان صحبت‌هایش به یکی دیگر از مشکلات این روزهای تالاب‌ها اشاره کرد و گفت: در تالاب می‌قان به واسطه تصفیه خانه‌ای که در محدوده‌ی استان مرکزی و در مجاورت تالاب قرار دارد، حقابه‌ای از تصفیه خانه به تالاب می‌قان مننقل شده، شرایط اکوسیستم تالاب را به لحاظ کیفیت آب را تغییر داد، در نهایت ما شاهد توسعه پوشش گیاهی در مجاورت تالاب می‌قان بوده‌ایم. حشرات به شدت در این منطقه تولید مثل کردند و باعث آسیب به مردم محلی و روستاهای مجاور شدند. آن‌ها برای حل این مشکل دست به آتش زدن نیزارها و پوشش گیاهی مجاور تالاب می‌قان زدند. این موضوع پیامی را منتقل می‌کند، مبنی بر اینکه هر نوع دخل و تصرف در تالاب‌ها اگر باعث بر هم زدن اکوسیستم شود، ممکن است تبعات خطرناکی را با خود به همراه داشته باشد.
نظر شما