به گزارش خبرنگار فرهنگی حیات، اول ذیقعده، روز ولادت طوبای طهارت، گرامیدخت حضرت موسی بن جعفر(ع)، اخت الرضا (ع) حضرت فاطمه معصومه (س) است که در تقویم رسمی کشورمان به‌عنوان «روز دختر» نیز نام‌گذاری شده است. بانوی پاک و پرهیزگاری که قم را با قدوم مبارکش «حرم اهل البیت» کرد و به برکت همجواری با او، عالمان بزرگ و با فضیلتی این شهر را در طول تاریخ، تبدیل به پایگاه علم و فقاهت شیعه و دژ استوار و مستحکم فرهنگ و علوم و معارف اهل بیت عصمت(ع) ساختند.

بانویی که از مدینه به دنبال دیدار و پیوستن به برادر بزرگوارش حضرت ثامن الحجج علی بن موسی الرضا که غریب الغربا بود، در قم به جوار حق شتافت و پاره‌ای از نور غریب مدینه و خورشید بقیع: حضرت زهرای مرضیه س) در این شهر شد و دومین پناه توسل و عرض حاجت و طلب و تمنای زائران و شیفتگان خاندان کرامت در این سرزمین عاشقان خاندان نور و نجات.

تو «معصومه» هستی و اخت الرضایی...

تاریخ ولادت حضرت معصومه اول ذی‌القعده سال 173 هجری قمری و تاریخ وفات این دخت مکرمه خاندان عترت، دهم ربیع‌الثانی سال ۲۰۱ هجری قمری ذکر شده است؛ از این‌رو در تقویم رسمی کشور نیز روز اول ذی‌القعده به عنوان روز دختران نامگذاری شده است.

پدر بزرگوار حضرت معصومه (س)، حضرت موسی بن جعفر الکاظم (ع) -امام هفتم شیعیان جهان و مادر گرامی ایشان  جناب «نجمه خاتون» مادر بزرگوار حضرت امام رضا (ع) است که وقتی امام هشتم شیعیان جهان را به‌دنیا آورد، امام کاظم (ع) او را «طاهره» نامیدند و اسامی دیگری نیز داشت؛ از جمله: نجمه، اروی، سَکَن، سمانه و تکتم، که آخرین نام او بود. جناب نجمه از بانوان با فضیلت و از اسوه‌های تقوا و شرافت و از مخدرات کم‌نظیر تاریخ شیعه است.

جایگاه علمی و منزلت اجتماعی حضرت فاطمه معصومه(س)

حضرت معصومه (س) بعد از پدر، در سال ۱۷۹ تحت کفالت برادرش حضرت امام رضا (ع) قرار گرفت و تا سال ۲۰۰ (هجری قمری) یعنی ۲۱ سال تمام، در کنار برادر بزرگوارشان به مقامات عالی و کمالات علمی و معنوی و اخلاقی دست یافت؛ برخی از مقامات ایشان عبارت است از:

مقام شفاعت: در مقام و منزلت و جایگاه این بانوی بزرگوار نزد اهل بیت(ع) همین بس که امام صادق(ع) فرمودند: «...أَلَا إِنَّ لِلْجَنَّةِ ثَمَانِیَةَ أَبْوَابٍ ثَلَاثَةٌ مِنْهَا إِلَی قُمَّ تُقْبَضُ فِیهَا امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدِی اسْمُهَا فَاطِمَةُ بِنْتُ‏ مُوسَی‏ وَ تُدْخَلُ بِشَفَاعَتِهَا شِیعَتِی الْجَنَّةَ بِأَجْمَعِهِمْ»؛ (آگاه باشید بهشت هشت در دارد که سه در آن به سوی قم است. بانویی از فرزندان من در آنجا وفات می کند که نامش فاطمه دختر موسی است. همه شیعیان ما به شفاعت او وارد بهشت می شوند).

همچنین مقام معنوی او در مرحله‌ای است که در فرازی از زیارتنامه معروفش که توسط امام رضا(ع) بیان شده است، می‌خوانیم: «یا فاطِمَةُ اشْفَعی‏ لی‏ فیِ الْجَنَّةِ، فَانَّ لَکِ عِنْدَ اللَّهِ‏ شَاْناً مِنَ‏ الشَّاْنِ»؛ (ای فاطمه مرا در بهشت شفاعت کن چرا که در پیشگاه خدا دارای‏ جایگاه با عظمت هستی).

مقام علمی و حدیثی: حضرت معصومه(س) از لحاظ علمی و حدیثی مثل مادرش حضرت زهرا(س) «عالمه» و «محدثه» بود و همان گونه که آن حضرت، با استدلالهای متقن و متین و استوار، حقانیت ولایت حضرت علی(ع) را تبیین می کرد، حضرت معصومه(س) نیز چنین بود.

روایاتی که از آن حضرت نقل شده غالباً درباره امامت و ولایت امیر مومنان است که با اثبات ولایت او، ولایت سایر امـامـان معصوم نیز ثابت میشود. برای نمونه، حضرت معصومه با چند واسطه از حضرت زهرا نقل می‌کنند که فرمود: پیامبر در شب معراج به بهشت رفت و روی پرده‌ای در قصر بهشت دید که چنین نوشته شده: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ‏ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِیٌ‏ وَلِیُ‏ الْقَوْمِ»؛ (معبودی جز خدای یکتا و بی‌همتا نیست محمد رسول خدا و علی ولی و رهبر مردم است) ... و روی پرده درگاه قصر دیگری نوشته شده است: «شِیعَةُ عَلِیٍّ هُمُ الْفَائِزُون»؛ (شیعیان علی رستگارانند).‏

همچنین در باب مکانت علمی حضرت معصومه نقل شده که روزی عده‌ای از شیعیان وارد مدینه شدند و پرسش‌هایی داشتند که می‌خواستند از محضر امام کاظم(ع) بپرسند و ایشان در سفر بود. از این رو فاطمه معصومه (س) پاسخ آن پرسش‌ها را نوشت و به آنان تسلیم کرد. آنان از مدینه خارج شده و در بیرون شهر با امام هفتم شیعیان مصادف شدند. هنگامی‌که امام پرسش‌های آنان و پاسخ‌های دخت گرامی خود را مشاهده کرد، سه بار فرمود: «فِدَاهَا أَبُوهَا»؛ (پدرش به فدایش باد).

فضیلت زیارت

روایات زیادی در خصوص اهمیت زیارت آن حضرت وجود دارد که به سه مورد از آنها اشاره می‌کنیم:

1- سعد بن سعد می‌گوید: در مورد زیارت حرم فاطمه دختر امام موسی کاظم (ع) از امام رضا (ع) سؤال کردم. حضرت فرمود: «مَنْ زارَها فَلَهُ الْجَنَّةُ»؛ (کسی که آن حضرت را زیارت کند، بهشت برای او است).

2- نویسنده کتاب کامل الزیارت به نقل از پدر و برادر بزرگوارش مطابق روایتی از امام جواد(ع) چنین نقل می‌کند: «مَنْ زارَ عَمَّتی‏ بِقُمْ فَلَهُ الْجَنَّةُ»؛ (هر کس [مرقد] عمّه‌ام [حضرت فاطمه معصومه(علیها السلام)] را در قم زیارت کند، بهشت از آن اوست).

‏3 - در روایتی منسوب به حضرت ثامن الائمه (ع) می‌خوانیم: «مَنْ زارَ الْمَعْصُومَةَ بِقُمْ کَمَنْ‏ زارَنی»؛ (هرکس حضرت معصومه(س) را در قم زیارت کند، همانند کسی است که مرا زیارت کرده است).

علت هجرت به ایران و وفات آن حضرت

حضرت معصومه (س) در سال 201 هجری قمری به قصد دیدار برادر بزرگوارش از مدینه به سوی خراسان حرکت کرد. درباره علت سفر ایشان به ایران برخی معتقدند امام رضا (ع) بعد از استقرار در ایران، در نامه‌ای از خواهر مکرمه خود دعوت فرمودند که از مدینه حرکت کرده و در مرو به ایشان ملحق شوند.

طبق نقل دیگر، حضرت معصومه (س) که از کودکی همراه امام رضا (ع) بودند و علاقه بسیاری به ایشان داشتند و علوم و معارف زیادی نیز از ایشان کسب کردند، بعد از سفر اجباری امام رضا (ع) به ایران، حضرت معصومه (س) نیز طاقت دوری از برادر و امام زمان خود را نداشت و به همراه گروهی از اطرافیان خود از مدینه به سمت ایران حرکت کرد، اما هنگامی که به ساوه رسید بیمار و بستری شد. آن حضرت که از وجود قم و سکونت شیعیان در آن اطلاع داشت به خادم مخصوصش فرمود مرا به قم ببرید. ایشان پس از عزیمت به قم مدتی در آنجا بودند و سپس از دنیا رفتند.

در اطراف صحنت، غباریم بانو!...

تو مجموعه‌ی لطف و جود و عطایی
تو یک چشمه از جوشش هَل اَتایی

تو دریاچه نه؛ بَحر بی‌انتهایی
چه گویم که هستی؟ چه گویم چه‌هایی؟

تو معصومه هستی و اُخت الرّضایی
تو زهرا خصالی، تو زهرا جمالی

تو زهرا مَآبی تو زهرا جلالی
تو زهرا سِرشتی، تو زهرا مثالی

تو در دوره‌ی خویش، خیرالنّسایی
تو معصومه هستی و اُخت الرّضایی

تو عَذراترین مریم اهل بیتی
تو در هر دمی همدم اهل بیتی
در اسرار حق، مَحرم اهل بیتی

تو تندیس آن چارده مُقتدایی
تو معصومه هستی و اُخت الرّضایی

تو مانند کلثوم، زینب‌ترینی
خدیجه وقاری تو و بی‌قرینی
وفادار مانند اُمّ البنینی

تو منظومه جمع معصومه هایی
تو معصومه هستی و اُخت الرّضایی

چه گویم؟ که بابا ثنای تو گفته
«فداها ابوها» برای تو گفته

به مدحت ولیّ خُدای تو گفته
که در حشر، تو شافع شیعه‌هایی
تو معصومه هستی و اُخت الرّضایی

در اطراف صحنت، غُباریم بانو!
به درگاه تان خاکساریم بانو
به لطفت در این شهر داریم بانو

عجب کاظمینی! عجب کربلایی!
تو معصومه هستی و اُخت الرّضایی

از این در چو بُردیم فیض دو چندان
طمع کار گشتیم ما مستمندان
به اقرار ما فرقه ی دردمندان

تو با درد هر بینوا، آشنایی
تو معصومه هستی و اُخت الرّضایی

اگرچه در این خاک، کم غم ندیدم
در این شوره زار، آب زمزم ندیدم

به من درد دادند و مرهم ندیدم
ولی از قُمم نیست مِیل جُدایی

تو معصومه هستی و اُخت الرّضایی

شاعر: محمد قاسمی