به گزارش خبرنگار اجتماعی حیات، کشور ایران به دلیل جغرافیای ویژه خود همواره به عنوان یکی از کشورهای درگیر بیماری تب مالت شناخته می شود، در واقع طی سالیان گذشته به علت افزایش نرخ لبنیات پاستوریزه اعم از ماست، شیر و دوغ، مصرف لبنیات فله ای به علت مقرون به صرفه بودن افزایش یافته و همین امر، سبب بروز بیماری تب مالت شده است. بنابراین براساس آمارهای رسمی، شمار مبتلایان به این بیماری طی یک سال گذشته به حدود ۲۲ هزار مورد رسیده است.

ماده لبنی "سرشیر" عامل اصلی بیماری تب مالت

طبق گزارش مردادماه دانشگاه علوم پزشکی آذربایجان شرقی، فارغ از تمام محصولات لبنی، ماده لبنی "سرشیر" که صرفا از شیر در حال جوش به دست می‌آید، جزو مواد لبنی شایع مبتلا کننده به تب مالت بوده و توصیه می‌شود که افراد به هیچ وجه از سرشیرهای غیرپاستوریزه استفاده نکنند.

طبق اعلام رییس گروه مدیریت بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان وزارت بهداشت،  به علت عدم وجود اطلاعات کافی از وقوع بیماری انسان و حیوانات در بسیاری از کشورها و فقدان تسهیلات تشخیص و گزارشی، هیچگونه تخمین دقیقی از میزان شیوع تب مالت در سطح جهانی وجود ندارد.

تب مالت یا همان بروسلوز یک بیماری عفونی مشترک میان انسان و دام می باشد. این بیماری به شدت مسری از حیوان به انسان و بیشتر از طریق شیر، پنیر و سایر لبنیات غیر پاستوریزه به انسان منتقل می شود.

بیماری تب مالت، تب مدیترانه یا تب ناخواسته، عمدتا در فصل‌­هایی نظیر بهار و پاییز که زایش و شیردهی در دام‌­ها بیشتر است مشاهده می شود.  همچنین به باور دامپزشکان و پزشکان این بیماری عمدتا از بز، گاو، گوسفند و شتر به انسان ها منتقل می شود.

علت بروز تب مالت یا بروسلوز در حیوانات

دام­‌هایی که دچار سقط جنین در اولین مرحله از آبستنی خود می­‌شوند به بروسلوز مبتلا باشند. به همین خاطر این دام­‌های آلوده در هنگام سقط جنین و علاوه بر این تا مدتی بعد از سقط، به وسیله­‌ی دفع ترشحات بسیار آلوده­‌ی محتویات رحمی، سبب آلودگی محیط اطراف خود، مزارع و مراتع می­‌گردند سپس این روند سبب آلودگی محیطی شده و زمینه­‌ی آلودگی برای حیوانات دیگر گله و انسان‌­های مجاور آن محیط را فراهم می­‌کند.

جالب است که بدن دام در حین بیماری فاقد علائم بالینی است اما باکتری عامل بیماری که همان بروسلا است به صورت دوره‌ای و از طریق ترشحات موجود در رحم خود دفع می­‌شود.

میکروب بروسلا پس از دفع از بدن حیوان، قابلیت رشد در هر بخش از بدن میزبان را دارد. در واقع این میکروب با وارد شدن به هر بخش از بدن باعث بروز بیماری در همان بخش می­‌شود.

بیماری تب مالت می­‌تواند به اشکال گوناگون خود را در بدن میزبان نشان دهد، به همین دلیل نام دیگری که بر این بیماری می­‌توان گذاشت، بیماری هزار چهره است.

براساس نتایج تحقیقات دانشمندان، بروز بروسلا در حیوانات شام 6 نوع؛ بروسلوز ملیتنسیس (بز)، بروسلوز آبورتوس (گاو)، بروسلوز سویس (خوک)، بروسلوز کانیس (سگی)، بروسلوز نئوتوم و بروسلوز اویس (گوسفند) است.

شیوع بیماری تب مالت در کدام مناطق بیشتر است؟

بروز و شیوع بیماری تب مالت یا بیماری هزار چهره در سراسر کشور قابل مشاهده است اما به طور کلی این بیماری در مناطقی که دارای بهداشت عمومی ضعیف و برنامه بهداشت حیوانات خانگی ضعیف هستند، بیشتر رویت می شود. به عنوان مثال این بیماری در کشورهای قاره آفریقا، آسیا و اروپای شرقی بیشتر به چشم می خورد.

علائم بیماری تب مالت

پزشکان از لحظه­‌ی تماس انسان با منبع عفونت تا هنگام بروز علائم را دوره­‌ی نهفتگی می گویند که اغلب اوقات بین ۱ تا ۳ هفته به طول می‌­انجامد. اما ممکن است در شرایط مختلف، دوره نهفتگی تا ۶ ماه نیز به طول بیانجامد. لذا با اتمام دوران نهفتگی و بروز علائم، باید بیماری را بر اساس میزان شدت؛ به سه مرحله حاد، تحت حاد و مزمن دسته بندی کرد.

علائم و نشانه های بیماری تب مالت بسیار متعدد بوده و در بدن بیماران یکسان نمی باشد که عبارت است از؛ تب، لرز، تعریق، ضعف، خستگی، درد کمر، مفاصل وعضلات، سردرد، یبوست، بزرگ شدن گره لنفاوی، افسردگی، ناتوانی جنسی، بروز آبسه در تخمدان ها، کلیه و مغز، کم خوابی، نگرانی و تشویش، هذیان، سندرم مننژه و حالت تحریک پذیری زیاد.

تنها موردی که کمی از نگرانی این بیماری کم می کند این است که میکروب عامل بروز بیماری تب مالت تنها از حیوان به انسان منتقل می شود و از انسان به انسان قابلیت انتقال ندارد. اما به محض ورود میکروب به بدن، تب مالت روی اعضای خون‌ساز بدن مانند مغز استخوان، گره‌های لنفاوی، کبد و طحال تأثیر می‌گذارد.

نحوه پیشگیری از بیماری تب مالت

تنها عامل انتقال بیماری تب مالت از دام به انسان مصرف لبنیات غیر پاستوریزه ای است که توسط اهالی روستا و خریداران لبنیات فله ای مصرف می شود، از این رو خودداری از مصرف شیر غیر پاستوریزه، پنیر و سایر لبنیات و گوشت های تایید نشده می توان از بروز این بیماری جلوگیری نماید.

یکی دیگر از عوامل مهم پیشگیری استفاده از ابزار محافظتی بدن مانند دستکش، محافظ چشم و پیش بند است که باید هنگام تماس با حیوانات، گوشت و سایر محصولات لبنیاتی استفاده شود. همچنین واکسیناسیون دام ها و آموزش بهداشت به قصابان و تمام افرادی که با دام سروکار دارند از مهمترین عوامل پیشگیری از این بیماری مسری است.

اقدامات مورد نیاز پیش از مصرف لبنیات غیر پاستوریژه

به تمام افرادی که از لبنیات غیر پاستوریژه استفاده می کنند توصیه می شود، چنانچه افراد اطمینان ندارند که پنیر غیرپاستوریزه بین سه تا پنج ماه در نمک مانده است، بهتر است که از آن استفاده نکنند.

برای مصرف شیر خام غیرپاستوریزه نیز بایستی ابتدا شیر را جوشاند و افراد نیز قبل و بعد از جوشاندن آن، حتما دستان خود را به طور کامل بشویند. همچنین شیر خام را بعد از جوشاندن باید به مدت سه تا پنج دقیقه همزمان با جوشاندن به طور کامل هم زد.

گفتنی است براساس آمارهای رسمی دانشگاه های علوم پزشکی سراسر کشور، استان های اردبیل، خراسان شمالی و شهرهای تربت جام و سبزوار رکوردار شیوع بیماری تب مالت در کشور هستند.

امتناع دامداران از کشتار دام های آلوده

به باور دامپزشکان، دام های مبتلا به تب مالت باید کشتار شوند اما برخی دامداران در این زمینه مقاومت کرده و از آن امتناع می‌کنند که این امر یکی از دغدغه‌های ما در شیوع این بیماری بوده و از این رو دامداران متخلفی که در این زمینه با دامپزشکان همکاری نداشته باشند به مراجع قضایی معرفی می‌شوند.

گزارش از بهاره بهرامی