به گزارس خبرنگار فرهنگی حیات؛ هفتمین ماه از سال هجری قمری «رجب» نام دارد، در تقویم مناسبتی این ماه مناسبت های مذهبی برجسته ای مانند ولادت امام محمد باقر(ع) همزمان با شروع ماه رجب، لیله الرغائب، میلادامام علی(ع) و شکافته شدن کعبه و مبعث پیامبر(ص) ثبت شده است.

حرمت و فضیلت ماه رجب

چهار ماه در قرآن کریم با تعبیر «حرم » یعنی برخوردار از حرمت یاد شده است که یکی از آنها رجب نام دارد و در آن قتال و کشتار حرام است. ماهی پر از خیر و برکت که روایاتی بسیار از ائمه(ع) برای این ماه در نظر گرفته شده؛ همانطور که امام هفتم (ع) فرموده اند: رجب نام نهری است در بهشت که از شیر، سفیدتر و از عسل، شیرین تر است، هر کس یک روز از آن را روزه بدارد خداوند از آن نهر به او بیاشامد .

همچنین از امام صادق(ع) نقل شده که حضرت محمد(ص) فرمودند: رجب ماه استغفار امت من است، پس در این ماه طلب آمرزش کنید که خداوند آمرزنده و مهربان است و رجب را «اصب » می گویند زیرا که رحمت خداوند در این ماه بر امت من بسیار ریخته می شود پس بسیار بگوئید استغفر الله و اسئله التوبة .

در حدیث قدسی نیز آمده است: ماه رجب را ریسمانی بین خودم و بندگان مقرر کردم و هرکسی چنگی به آن بزند به وصال من می رسد.

در کتاب «اقبال الاعمال » آمده است حضرت آدم از خداوند پرسید خدایا محبوب ترین روزها و گرامی ترین زمان ها نزد تو کدامند؟ خداوند به وی وحی کرد: محبوب ترین روزها نزد من پانزدهم رجب است، ای آدم در این روز بکوش تا با قربانی کردن، میهمانی دادن، روزه داشتن، نیایش کردن، بخشش خواستن و لا اله الا الله گفتن به من تقرب جویی، چنین تقدیر کرده ام که فرزندی از احفاد تو را به پیامبری برانگیزم و روز نیمه رجب را به او و امتش اختصاص دهم که در آن روز چیزی از من نخواهند جز آن که بدانان ببخشم . . . حال که نیمه رجب چنین شکوهی دارد بر سالک عاقل است که به خود آید و چنین فرصت خوبی را برای درمان گناهان گذشته اش و برای جبران اوقات از دست رفته اش غنیمت بشمرد و آن را به آسانی از دست ندهد و بکوشد تا با اخلاص در یک روز خرابی های عمر را بازسازد. خواندن دعای استفتاح (عمل ام داوود) با همه شرطهایش، زیارت امام حسین، به جای آوردن چهار رکعت نمازی که حضرت امیر (ع) در این روز به جای می آورد و پس از آن خواندن دعای یا مذل کل جبار و سپس نیازهای خود را از خدا خواستن، به جای آوردن نیمه دوم نماز سلمان، صلوات بر پیامبر اکرم (ص) فرستادن، روز مذکور را با توسل به اولیای الهی به پایان بردن از جمله اعمال این زمان است.

دعا هنگام دیدن هلال ماه رجب 

مستحب است هنگام رؤیت هلال ماه رجب این دعا خوانده شود: «اللّهُمَّ بارِکْ لَنا فِی رَجَبٍ وَ شَعْبانَ، وَ بَلِّغْنا شَهْرَ رَمَضانَ، وَ أَعِنَّا عَلَی الصِّیامِ وَ الْقِیامِ، وَ حِفْظِ اللِّسانِ، وَ غَضِّ الْبَصَرِ، وَ لا تَجْعَلْ حَظِّنا مِنْهُ الْجُوعَ وَ الْعَطَشَ» (لإقبال بالأعمال الحسنة (ط - الحدیثة)، ج‌3، ص: 173) و همچنین مستحب است انسان بعد از نماز عشا بگوید: اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَنَّکَ مَلِیکٌ، وَ أَنَّکَ عَلی‌ کُلِّ شَیْ‌ءٍ مُقْتَدِرٌ، وَ أَنَّکَ ما تَشاءُ مِنْ أَمْرٍ یَکُونُ، اللّهُمَّ إِنِّی أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِنَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ نَبِیِّ الرَّحْمَةِ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، یا مُحَمَّدُ یا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّی أَتَوَجَّهُ إِلَی اللَّهِ رَبِّی وَ رَبِّکَ‌ لِیُنْجِحَ بِکَ طَلِبَتِی، اللّهُمَّ بِنَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ، وَ بِالأَئِمَّةِ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ أَنْجِحْ طَلِبَتِی، (الإقبال بالأعمال الحسنة» (ط - الحدیثة)، ج‌3، ص: 175) و سپس حاجات خود را از خداوند درخواست کند.

اعمال ماه رجب

 اعمال ویژه ای نیز مانند اعتکاف و ادعیه خاصی برای این ماه وارد شده است، از اعمال مهم ماه رجب اذکار و ادعیه این ماه می‌باشد که عبارتند از:

هزار مرتبه گفتن ذکر «اَسْتَغْفِرُ اللّهَ ذَاالْجَلالِ وَ الاْکْرامِ مِنْ جَمیعِ الذُّنُوبِ وَالاْثامِ» در این ماه که موجب غفران تمام گناهان می‌شود.

قرائت ده‌هزار مرتبه یا هزار مرتبه سوره توحيد 

در روايتی ذکر شده: «كسى كه هزار بار آن را بخواند روز قيامت عمل هزار پيامبر و هزار فرشته را مى‌آورد. و هيچكس نزديكتر از او به خدا نيست مگر كسى كه بيشتر از او آن را خوانده باشد. و ثواب خواندن اين سوره در رجب چندين برابر است.»

هزار مرتبه ذکر «لا اله الا اللّه»

هزار مرتبه ذکر «سبحان اللّه»

صد مرتبه ذکر «أستغفر اللّه الّذي لا اله الا هو وحده لا شريك له و اتوب إليه»

ذکر«عظم الذّنب من عبدك فليحسن العفو من عندك» در سجده‌های ماه رجب به تبعیت از امام سجاد علیه السلام که این ذکر را می‌گفتند.

در روایتی آمده است: «هر کس در ماه رجب، در وقت صبح، 70 مرتبه و شبانگاه نیز 70 مرتبه بگوید اَسْتَغْفِرُ اللّهَ وَ أَتُوبُ اِلَیْهِ و پس از آن، دست‌ها را بلند کند و بگوید أَللّهُمَّ اغْفِرْ لی وَ تُبْ عَلَیَّ اگر در همان ماه رجب بمیرد، خداوند از او راضی خواهد بود…».

همچنین مستحب است بعد از هر نمازى بگويید: «يا من ارجوه لكلّ خير و آمن سخطه عند كلّ شرّ، يا من يعطى الكثير بالقليل يا من يعطي من سئله يا من يعطي من لم يسئله و من لم يعرفه تحنّنا منه و رحمة أعطني بمسألتي إيّاك جميع خير الدّنيا و جميع خير الآخرة و اصرف عنّي بمسألتي إيّاك جميع شرّ الدنيا و شرّ الآخرة فإنّه غير منقوص ما أعطيت و زدني من فضلك يا كريم»سپس با دست چپ محاسن خود را گرفته و انگشت سبابه دست راست خود را حركت داده و گريه كند و بگويد:«يا ذا الجلال و الإكرام يا ذا النّعماء و الجود يا ذا المنّ و الطّول حرّم شيبتي على النّار»

در تمام ماه رجب نیز، این دعا را بخوانید: یا مَنْ یَمْلِکُ حَوآئِجَ السّآئِلینَ، ویَعْلَمُ ضَمیرَ الصّامِتینَ، لِکُلِّ مَسْئَلَه؛ ای که مالک حاجات خواستارانی و ای‌ که نهاد خاموشان دانی برای هر خواسته‌ای، مِنْکَ سَمْعٌ حاضِرٌ وَجَوابٌ عَتیدٌ. اللّهُمَّ وَمَواعیدُکَ الصّادِقَهُ واَیادیکَ الفاضِلَهُ؛ از جانب تو گوشی شنوا و پاسخی آماده است خدایا به حق وعده‌های راستت و نعمت‌های بسیار، وَ رَحْمَتُکَ الواسِعَهُ فَاَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّد وَآلِ محمد؛ و رحمت وسیعت از تو خواهم که درود فرستی بر محمّد و آل محمد، واَنْ تَقْضِیَ حَوائِجی لِلدُّنْیا وَالاْخِرَهِ، اِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْء قَدیرٌ؛ و حوایج دنیا و آخرتم را برآوری که به راستی تو بر هر چیز توانایی.

نمازهایی برای ماه رجب

میرزا جواد آقاملکی تبریزی می‌فرماید: بهتر است در شب‌های این ماه نماز‌های آسانی که وقت گرفته نمی‌شود خوانده شود تا در شب‌های ایام البیض(سیزدهم ،چهاردهم وپانزدهم ماه) نشاط کافی برای عبادت داشته باشد.

امام صادق(ع) فرمودند: به این امت سه ماه اعطاء شده که به هیچ امتی اعطاء نشده و آن سه ماه رجب و شعبان و رمضان است، همچنین سه شب است که به هیچ امتی مثل آن داده نشده که شب سیزده و چهارده و پانزدهم هرماه است و همچنین سه سوره است که به هیچ امتی مثل آن داده نشده و آن سه سوره یس، ملک و توحید است، که جمع بین این سه، جمع بین فضایلی است که به این امت داده شده. کسی سوال کرد چگونه بین آنها جمع کنیم؟ فرمودند :در شب سیزدهم این سه ماه دو رکعت خوانده که در هر رکعت فاتحه و این سه سوره باشد، در شب چهاردهم، چهار رکعت به همان شیوه خوانده شود و در شب پانزدهم، شش رکعت به همان صورت خوانده شود.

در روایتی دیگر امام صادق علیه السلام فرمودند:

«در شب نيمه رجب، دوازده ركعت نماز مى‌خوانى در هر ركعت حمد و سوره‌اى خوانده و موقعى كه از نماز فارغ شدى سوره «حمد»، «معوذتين»، «اخلاص» و «آية الكرسى» را هركدام چهار بار مى‌خوانى و بعد از آن چهار بار مى‌گويى:«سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الا اللّه و اللّه اكبر» سپس مى‌گويى«اللّه اللّه ربّي و لا اشرك به شيئا ما شاء اللّه و لا قوّة إلا باللّه العليّ العظيم».

گفتنی است درباره ماه رجب اعمال و عبادات زیادی روایت شده برای مطالعه همه این اعمال به کتاب مفاتیح الجنان رجوع کنید.