به گزارش گروه ورزش حیات، دنیای فوتبال از ابتدا تاکنون هرگز نتوانسته از اقتصاد، سیاست یا حتی فرهنگ جدا باشد و جام جهانی به عنوان مهمترین آوردگاه این رشته جذاب، بهترین محل برای عرضه مناقشات سیاسی تلقی شده‌است. از طرفی، اهالی فوتبال همیشه با شعار استقلال، در مسیر فرار از سیاسی شدن حرکت کرده‌اند اما واقعیت این است که فوتبال به عنوان یک پدیده جهانی هرگز نتوانسته بدون سیاست باشد و برخی مواقع تصمیمات و اتفاقات سیاسی نقش خود را ایفا کرده‌اند.

در این فرصت با توجه به در جریان بودن جام جهانی 2022 قطر، نگاهی به سیاسی‌ترین جام‌ها و بازی های فوتبال در تاریخ این پدیده جهانی داریم؛ ضمن اینکه در پایان نوشتار، نیم نگاهی نیز به این قبیل بازی‌های حیثیتی و سیاسی در خارج از چارچوب جام جهانی خواهیم انداخت.

رقابت ایران با انگلیس و آمریکا در سیاسی‌ترین گروه تاریخ فوتبال

در جام جهانی 2022 قطر که با ششمین حضور ایران مصادف است، تیم ملی کشورمان در دسته سیاسی‌ترین بازی‌های جام‌های جهانی در کنار انگلیس و آمریکا قرار گرفت.

الف. بازی ایران و انگلیس در گروه «B»

تیم ملی کشورمان در نخستین مسابقه خود در روز 21 نوامبر (30 آبان) با تیم انگلیس رو به رو شد و بازی را با نتیجه 6 بر 2 واگذار کرد؛ کشوری که طی سال‌های اخیر در کنار آمریکا در قالب کارزار فشار حداکثری، بیشترین تحریم ها و تنگناهای اقتصادی را علیه ایران اعمال کرده‌است. فشار آنها بر برنامه هسته‌ای، موشکی، پهپادی ایران از یک سو و دامن زدن به ناآرامی‌های داخلی کشورمان از سوی دیگر باعث شده که این بازی ها از حساسیت سیاسی بالایی برخوردار شوند.

ب. بازی حساس ایران و آمریکا در گروه «B»

تیم ملی ایران هشت روز پس از مسابقه با انگلیس، شامگاه سه شنبه 8 آذرماه بعد از پیروزی 2 بر صفر مقابل ولز به مصاف آمریکایی می‌رود که 24 سال پیش نیز سیاسی‌ترین بازی قرن گذشته را در مقابل تیم این کشور انجام داد؛ دوکشوری که بعد از پیروزی انقلاب و اشغال لانه جاسوسی روابط دیپلماتیک خود را قطع کرده و آمریکا از سوی ایران «شیطان بزرگ» لقب گرفت. از سال‌های زمامداری ترامپ ستیزه‌جو به این سو، این دو کشور تیره ترین روابط خود را سپری می‌کنند.

ج. ایران و آمریکا در جام جهانی 1998 فرانسه

در چنین شرایطی در جام جهانی 1998 فرانسه، طی مسابقه‌ای پر استرس و حساس، ایران ابتدا با گل به یادماندنی «حمید استیلی» پیش افتاد و سپس فرار «مهدی مهدوی کیا» بازی را 2 بر هیچ به نفع ایران کرد. تا اینکه «برایان مک براید» در دقایق آخر، گلی بی فایده به ثمر رساند تا ایران اولین بردش در تاریخ جام جهانی را مقابل سرسخت ترین دشمنش جشن بگیرد.

شکست مقابل ایران، موجب قطعی شدن حذف ایالات متحده از جام جهانی شد، اما بازیکنان می دانستند که چه نقش بزرگی را ایفا کردند. «جف آگوس» مدافع تیم آمریکا در آن زمان گفت: «ما در 90 دقیقه کاری را کردیم که سیاستمداران در 20 سال انجام ندادند.» اما فارغ از این دو بازیِ جام جهانی قطر که تحت تاثیر روابط سیاسی پرتنش رقبا است، طی دوره‌های گذشته نیز مسابقات پرشماری در جام جهانی زیر سایه سنگین سیاست قرار گرفته‌اند.

ایتالیا-فرانسه، جام جهانی 1938

رد پای فوتبال در سیاست را می‌توان در سال 1938 مشاهده کرد. در جریان جام جهانی 1938 فرانسه که درست یک سال پیش از آغاز جنگ جهانی دوم برگزار شد، ایتالیا در مرحله یک چهارم نهایی به مصاف تیم کشور میزبان رفت.

در آن زمان ایتالیا تحت حاکمیت دولتی فاشیست به رهبری بنیتو موسولینی بود. بازیکنان تیم فوتبال ایتالیا که به طور رسمی پیراهن آبی به تن می‌کردند، در آن مسابقه پیراهن‌های مشکی پوشیدند و سلام فاشیستی دادند. گفته می‌شود که پیش از آغاز بازی، پیامی از موسولینی به بازیکنان ابلاغ شده بود که «یا برنده شوید یا بمیرید.»

اتفاقا تیم ایتالیا موفق به شکست فرانسه شد و در مسابقه فینال نیز در برابر مجارستان پیروز شد. پس از قهرمانی ایتالیا و آغاز جنگ جهانی دوم، این مسابقات تا سال 1950 دیگر برگزار نشد.

انگلیس- آلمان، فینال جام جهانی 1966

یکی دیگر از سیاسی ترین بازی های تاریخ فوتبال به جام جهانی 1966 و بازی فینال برمی گردد. انگلیس مقابل آلمان به برتری رسید و البته این برتری به لطف یک گل جنجالی صورت گرفت و هنوز هم عده‌ای معتقدند در آن صحنه توپ از خط دروازه عبور نکرده بود.

در آن بازی انگلیسی ها شعار می دادند ما یک جام جهانی را بردیم و دو جنگ جهانی. پدر رودی فولر بعد از باخت سنگین آلمان به انگلیس با شنیدن این شعارها از شدت ناراحتی سکته کرد.

آلمان غربی-آلمان شرقی، جام جهانی 1974

پس از پایان جنگ جهانی دوم، آلمان به دو کشور شرقی و غربی تقسیم شد. دیوار برلین، که تا سال 1989 پابرجا بود، نماد این تقسیم بود. در جام جهانی 1974 که در آلمان غربی برگزار شد، تیم‌های آلمان شرقی و غربی در مرحله گروهی به مصاف هم رفتند. تیم آلمان شرقی که از هر نظر ضعیف‌تر از میزبان به نظر می‌رسید، در عین شگفتی با یک گل پیروز و صدنشین گروه شد.

البته در نهایت این آلمان غربی بود که با پیروزی بر هلند، قهرمان جام جهانی 1974 شد. پس از قهرمانی بعدی آلمان غربی در جام جهانی 1990 دو کشور بار دیگر با هم متحد شدند.

آرژانتین-هلند، جام جهانی 1978

جام جهانی سال 1978 در آرژانتین برگزار شد که در آن زمان تحت سلطه دیکتاتوری نظامی بود. تیم آرژانتین با درخشش ماریو آلبرتو کمپس، مهاجم برجسته خود، پس از پیروزی6-0 مقابل پرو، به فینال رسید تا به مصاف هلندی برود که به دنبال تحریم جام جهانی به دلیل برگزاری آن در یک کشور تحت حاکمیت دیکتاتوری نظامی بود.

فینال سیاسی با برد 1-3 آرژانتین همراه شد تا حکومت نظامی آرژانتین از آن به عنوان یک ابراز تبلیغاتی برای نمایش موفقیت خود و نیز برگزاری مجموعه‌ای از جشن‌های ملی بهره ببرد.

آرژانتین-انگلیس، جام جهانی 1986

آرژانتین در 2 آوریل 1982 به جزایر فالکلند، یک قلمرو فرادریایی بریتانیا در اقیانوس اطلس جنوبی که بوئنوس آیرس مدعی حاکمیت بر آن است، حمله کرد. جنگ فالکلند جان حدود 650 نظامی آرژانتینی و 255 سرباز بریتانیایی و همچنین سه نفر از ساکنان جزایر فالکلند را گرفت.

چهار سال بعد، در جریان برگزاری جام جهانی 1986، آرژانتین در مرحله یک چهارم نهایی مقابل انگلیس قرار گرفت. نیمه اول دو تیم یک بازی خشن را به نمایش گذاشتند.

با این حال، این مسابقه بیشتر با گل «دست خدا» از سوی دیه‌گو مارادونا، اسطوره آرژانتینی فوتبال جهان در خاطره‌ها باقی مانده است. مارادونا پس از آن که موفق شد در دقیقه 51 بازی، دور از چشم داور، توپ را با دستش وارد دروازه پیتر شیلتون کند، چهار دقیقه بعد نیز گل دوم تیمش را با دریبل‌های پیاپی مدافعان تیم حریف به ثمر رساند تا تک گل انگلیس که دقیقه 81 بازی توسط گری لینکر ثبت شد، مانع از پیروزی آرژانتین نشود. پس از آن، آرژانتین با شکست آلمان غربی قهرمان جام جهانی 1986 شد.

آلمان- هلند، جام‌های جهانی 1974 و 1990

رقابت فوتبال آلمان و هلند ناشی از خشم هلندی ها نسبت به اشغال کشورشان توسط آلمان در طول جنگ جهانی دوم بود. در سال 1940 آلمان نازی هلند را اشغال کرد و انسان‌های بی‌گناه زیادی در جریان اشغال کشته شدند. هلندی‌ها هیچ گاه ژرمن‌ها را نبخشیده‌اند و دشمنی آنها اگرچه کمرنگ تر شده ولی ادامه دارد . این موضوع در بازی های جام جهانی میان دو تیم ملی فوتبال این کشور نیز انعکاس یافت. «فرانک ریکارد» در جام جهانی 1990 آب دهان خود را به سوی رودی فولر، مهاجم آلمانی پرتاب کرد. عکس این موضوع که از لنز دوربین‌ها مخفی نماند، در تاریخ فوتبال جهان ماندگار شد.

هلند به خاطر باخت در فینال جام جهانی 1974 به آلمان غربی که میزبان مسابقات بود، به شدت عصبانی بود؛ به خصوص که تیم آنها از مدعیان کسب عنوان قهرمانی بودند. در سال 1988 اما رونالد کومان و مارکو فان باستن به هلند کمک کردند تا شکست 1-0 را جبران کند و آلمان غربی را در دور نیمه نهایی یورو 88 در هامبورگ شکست دهد. آنها سپس در فینال بر اتحاد جماهیر شوروی پیروز شدند. دو سال بعد، زمانی که «فرانک رایکارد» هافبک هلندی در جام جهانی 1990 به رودی فولر آلمانی آب دهان انداخت، تنش‌ها بالا گرفت.

مکزیک –آمریکا، جام جهانی 2002

مکزیک قدرت سنتی فوتبال منطقه است، اما ایالات متحده قدرت اقتصادی و نظامی جهان به شمار می‌رود؛ اختلاف میان آنها به ویژه در موضوع سیاست‌های مهاجرتی باعث شده که بازی فوتبال آمریکا و مکزیک از حساسیت بالایی برخوردار باشد.

اگر چه مکزیک همچنان برتری آشکاری در رکورد بازی‌های رودرروی خود با ایالات متحده دارد اما این فاصله همچنان رو به کاهش است. در آگوست 2012، آمریکایی‌ها اولین بازی خود را در ورزشگاه «آزتکا» مکزیکوسیتی بردند. «نیویورک» تایمز یادآوری می‌کند وفاداران آزتکا معمولاً با کیسه ادرار از بازیکنان آمریکایی استقبال می‌کنند.

پیروزی آمریکا در ورزشگاه «آزتکا» معروف‌ترین پیروزی آنها پس از جام جهانی 2002 بود که رقبای اصلی خود را از مرحله یک هشتم نهایی پشت سر گذاشتند و آمریکا 2 بر صفر برنده بازی با مکزیک شد. اینک نیز تیم‌های ملی فوتبال مکزیک و آمریکا توانسته‌اند جواز حضور در جام جهانی قطر را به دست بیاورند.

پرتغال-آنگولا، جام جهانی 2006

آنگولا قبل از استقلال در سال 1975، تقریباً 500 سال تحت حاکمیت استعماری پرتغال قرار داشت. احساسات پرکینه آنها نسبت به هم در یک مسابقه «دوستانه» که در سال 2001 برگزار شد، غلیان کرد. چنان که این بازی در دقیقه 67 و پس از آن که تیم آنگولا چهارمین کارت قرمز خود را دریافت کرد و نتیجه بازی 5-1 به نفع پرتغال بود، متوقف شد.

پنج سال بعد، این دو تیم در جام جهانی 2006 در یک گروه قرار گرفتند و آنگولایی‌ها این شانس را داشتند که انتقام بازی دوستانه 2001 بگیرند ولی گل زودهنگام پدرو پائولتا امیدهای آنگولا را از بین برد و بازی در نهایت 1 بر 0 به سود پرتغال به پایان رسید. آنگولا سپس با کسب دو تساوی مقابل ایران و مکزیک در گروه خود سوم شد و از صعود به دور بعد بازماند ولی پرتغال به عنوان تیم نخست گروه صعود کرد.

منبع: ایرنا