به گزارش خبرنگار اقتصادی حیات؛ منابع آب زیرزمینی هر کشوری در صورت حفاظت از آنها، به عنوان منابعی استراتژیک است که در مواقع اضطراری می توانند آثار خشکسالی یا کم آبی را کاهش دهد، از اهمیت بالایی برخوردار است. در ایران به دلیل قرارگیری در کمربند خشک جهان و میزان بارش به نسبت کمتر نسبت به متوسط جهانی، میزان این وابستگی بیشتر است. طی قرون متمادی استفاده پایدار از منابع آب زیرزمینی، تداوم حیات را در مناطق خشک و کم بارش کشور تضمین کرده است.

براین اساس طی چند دهه گذشته به دلیل تسهیل در بهره‌گیری از فناوری حفر چاه و پمپاژ، میزان بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی در دشت‌های مختلف کشور روند صعودی به خود گرفته است. این بهره گیری از فناوری دارای مزایایی از قبیل دسترسی به آب در مناطق مختلف، تأثیرپذیری کمتر از نوسانات بارش و خشکسالی، امکان توسعه گسترده کشاورزی به ویژه در استان‌های خشک کشور، تسهیل تأمین آب شرب و غیره را فراهم کرده است.

در این میان به دلیل نبود ضابطه قوی و ضعف نظارت جامع بر میزان برداشت و حفر چاه های متعدد به ویژه برای گسترش کشاورزی، میزان برداشت از منابع آب زیرزمینی بیش از ظرفیت تجدیدشوندگی صورت گرفته که تداوم آن می تواند امنیت کشور را در معرض تهدید قرار دهد.

تعداد زیاد چاه‌های غیرمجاز و اضافه برداشت از چاه‌های مجاز یکی از بحران‌ها در حوزه آب کشور است که وزارت نیرو باید به این موارد ورود جدی داشته باشد، کما اینکه کمیسیون کشاورزی در جلسات خود با وزیر نیرو این موضوعات را گوشزد کرده و مدیریت جدید منابع آب درصدد رفع این مشکلات است.

براساس این گزارش طبق قانون باید چاه‌های غیرمجاز بسته شده و همچنین چاه‌های مجاز دارای اضافه برداشت تعدیل شود. اینگونه به نظر می رسد که برای عبور از بحران آب کشور در سالهای پیش‌رو هیچ راهی جز مدیریت منابع آبی نداریم و به گفته بسیاری از کارشناسان در این حوزه راه‌هایی مثل انتقال آب کارگشا نیست، چرا که اقلیم کشور ما نیمه خشک است و مقدار بارش‌ها هم به واسطه تغییر اقلیم کم شده است.

در ادامه بی‌عدالتی در برداشت آب که با برداشت بی‌رویه و چند برابر پروانه مجاز که توسط30 درصد بهره‌برداران آب ایجاد می‌شود و با توجه به اینکه بیشترین مصرف آب مربوط به بخش کشاورزی است، باید به سمت بهینه‌سازی و توجه به اقتصاد آب در حوزه کشاورزی حرکت کرد.

رئیس کمیته آب مجلس نیز در این خصوص گفته است که اجرای الگوی کشت امری مهم است. یعنی از کشاورزی که در فلات مرکزی برنج می‌کارد، خواسته شود که براساس الگوی کشت آن منطقه گونه‌ای دیگر از محصولات را کشت کند. لازمه این کار هم توجیه اقتصادی است و اینکه دولت آن محصول را خریداری کند تا معیشت کشاورز با مشکل مواجه نشود.

وی در ادامه گفته است که وزارت نیرو برای جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز ضمن نصب کنتورهای هوشمند، چاه‌های غیرمجاز را ببندد؛ علاوه بر این که به مدیریت تقاضا هم ورود داشته باشد.

به گفته کارشناسان باید به سمت استفاده از شیوه‌های نوین بهره‌برداری آب کشاورزی حرکت کرد؛ هم‌اکنون روش‌هایی مثل بارانی منسوخ شده و جوابگو نیست، لذا باید حتماً به سمت آبیاری‌های نوین رفت و اقتصاد آب مدنظر قرار گیرد.

از آنجایی 30که تا ۳۵ درصد ضایعات در حوزه کشاورزی وجود دارد، یعنی آب مصرفی تبدیل به ضایعات می‌شود به نظر می‌رسد که باید به سمت استفاده از شیوه‌های نوین بهره‌برداری آب کشاورزی حرکت کرد.

در پایان با توجه به اینکه امنیت غذایی به حوزه کشاورزی گره خورده است، لازم به نظر می‌رسد که این مهم در برنامه هفتم به عنوان سند بالادستی و سند توسعه ۵ ساله کشور مواردی همچون الگوی کشت، بهره‌وری حوزه آب و مدیریت منابع آب مورد توجه جدی قرار گیرد.

گزارش: معصومه غفاری